Prace nad architekturą Zen 4, na której oparte są procesory Ryzen 7000 o nazwie kodowej Raphael, przebiegały zgodnie z planem. Dzięki temu AMD mogło zaplanować premierę nowych, wytwarzanych w 5-nanometrowej litografii TSMC CPU na trzeci kwartał 2022 roku. Niższy proces technologiczny i liczne usprawnienia w architekturze gwarantują spory wzrost wydajności i lepszą efektywność energetyczną. Co wiemy o procesorach AMD Ryzen 7000?
Lisa Su, prezes i dyrektor generalna (CEO) firmy AMD, pod koniec lipca 2021 roku oficjalnie potwierdziła, że plany wydania procesorów AMD Ryzen 7000, które wykorzystują nową architekturę Zen 4, pozostają bez zmian. Udało się uniknąć opóźnień. Nowa architektura przynosi spore usprawnienia względem serii AMD Ryzen 5000 (Zen 3), znanej także pod nazwą kodową Vermeer.
Jakie zmiany wprowadza AMD Zen 4? Przejście na nowy, niższy proces technologiczny (5 nm) zapewnia gęstość tranzystorów nawet o ponad 80% większą niż litografia 7 nm TSMC. Przekłada się to naturalnie na znaczący wzrost wydajności i poprawę efektywności energetycznej. Procesory Zen 4 oferują cztery dodatkowe linie PCIe (jest ich w sumie 28). Nie brakuje w nich także dwukanałowego kontrolera pamięci DDR5.
Co z PCI-Express 5.0? Pierwsze plotki sugerowały, że przyszli użytkownicy omawianych procesorów mieli obejść się smakiem, mimo że konkurencja nie śpi (Intel wprowadził wsparcie PCIe 5.0 w Intel Alder Lake-S). Obsługa tego interfejsu miała być pierwotnie zarezerwowana wyłącznie dla procesorów serwerowych AMD Epyc 7004 (Genoa), także opartych na architekturze Zen 4.
Nie byłaby to wielka strata, biorąc pod uwagę skromną przewagę PCIe 4.0 nad PCIe 3.0 w wydajności GPU. Ostatecznie wszelkie dywagacje można uciąć, bo AMD oficjalnie potwierdziło na konferencji z okazji CES 2022, że nowa platforma AM5 obsługuje PCIe 5.0.
Jako ciekawostkę warto dodać, że Zen 4 wprowadza obsługę instrukcji AVX-512. Przynosi ona poprawę wydajności w profesjonalnych zastosowaniach związanych ze sztuczną inteligencją (AI), takich jak maszynowe i głębokie uczenie, czy z modelowaniem 3D.
Co wiemy o budowie procesorów? Składają się one z jednej lub dwóch matryc CCD (ang. Core Chiplet Die) z liczbą rdzeni Zen 4 zależną od modelu. W serii Ryzen 7000 są dostępne maksymalnie dwa 8-rdzeniowe chiplety. W starszych przeciekach była mowa o trzech, ale to ostatecznie się nie potwierdziło. O ile rdzenie Zen 4 są produkowane w 5 nm, o tyle układ wejścia/wyjścia (I/O) jest wykonywany w innym wymiarze technologicznym – 6 nm TSMC.
Dlaczego AMD Ryzen 7000, a nie Ryzen 6000? „Czerwoni” po raz kolejny pominęli numerację w postępujących po sobie generacjach swoich procesorów desktopowych. W przypadku Ryzen 5000 sprawa była raczej jasna. AMD najwidoczniej nie chciało, żeby użytkownicy mieszali je z układami APU Ryzen 4000G (Renoir), które bazowały na starszej architekturze (Zen 2 zamiast Zen 3). AMD tym ruchem oddzieliło CPU od APU.
Pod nazwą Ryzen 6000 miały ukazać się procesory o nazwie kodowej Warhol, które miały być jedynie ulepszonymi Ryzenami 5000 (usprawniony Zen 3 w 7 nm), ale AMD zrezygnowało z ich wydania. W zamian pod tą nazwą ukazały się w pierwszym kwartale 2022 roku mobilne CPU, czyli Ryzeny 6000 Rembrandt (Zen 3+ w 6 nm TSMC) z układami graficznymi RDNA 2.
W ten sposób AMD od razu w procesorach desktopowych przeskoczyło do serii Ryzen 7000, nie zmieniając dotychczasowych planów. I ponownie rozgranicza CPU od APU, oparte na innych architekturach (Zen 4 vs Zen 3+).
Nie można zapomnieć o tym, że Ryzeny 7000 otrzymały długo oczekiwany zintegrowany układ graficzny. Brakowało go w CPU z serii Ryzen 2000, Ryzen 3000 czy Ryzen 5000, a które są od lat dostępne w desktopowych procesorach Intela. Gdy padnie karta graficzna, nie będziesz potrzebował na gwałt alternatywy, bo jest ona zintegrowana z procesorem. Przynajmniej do pracy i mniej wymagających gier, bo iGPU nie zastąpi wydajnych GeForce’ów RTX i Radeonów RX.
Procesory Ryzen 7000 zawierają zintegrowany układ graficzny oparty na architekturze RDNA 2, którą możesz kojarzyć z serii Radeon RX 6000. Maję one znacznie mniej bloków obliczeniowych CU niż wbudowane GPU w APU AMD Ryzen 6000 Rembrandt. Układy graficzne pojawiły się we wszystkich modelach z serii Ryzen 7000.
Zintegrowany układ graficzny w serii AMD Zen 4 ma kilkukrotnie mniej bloków obliczeniowych (CU) niż w obu iGPU w AMD Ryzen 6000 (Rembrandt). Poznaj szczegóły o Radeonach 680M i 660M:
Każdy procesor Ryzen 7000 ma iGPU z zaledwie 2 jednostkami obliczeniowymi CU. Układ działa z taktowaniem między 400 a 2200 MHz. Nie spodziewaj się więcej dużej wydajności. Jednak do podstawowych zastosowań, które nie wymagają mocnej karty graficznej, takie iGPU w zupełności wystarcza.
Liczba rdzeni AMD Ryzen 7000 nie jest wyższa niż w Ryzenach 5000. Na zmiany pod tym względem najprawdopodobniej będziesz musiał poczekać do kolejnej generacji (Ryzen 8000, czyli Zen 5). Nowe procesory AMD nie mają jednak się czego wstydzić: nie odbiegają bowiem od konkurencyjnej serii Intel Alder Lake-S, w której Intel Core i-12900K, a więc flagowy model Intel Core 12. generacji, oferuje 16 rdzeni i „tylko” 24 wątki.
Poza tym w wielu zastosowaniach bardziej liczy się moc, a nie liczba rdzeni, których miało być według pierwszych przecieków nawet 24. To się jednak nie wydarzyło. Poniżej możesz zapoznać się z oficjalną specyfikacją Ryzenów 7000.
Maksymalne TDP ogranicza się wyłącznie do topowych modeli Ryzen 7000. Przedstawiciel AMD potwierdził, że 170 W odnosi się nie do PPT (maksymalnego limitu mocy, który wyniesie w topowej jednostce 230 W), lecz do TDP.
Jakie konkretnie model Zen 4 zadebiutowały na rynku jako pierwsze i jaką mają one specyfikację? Co ciekawe, na premierę zabrakło Ryzena 7 7800X – zamiast tego AMD wydało tylko Ryzena 7 7700X, które nie powinny się jednak zbytnio różnic (o ile ten pierwszy w ogóle wyjdzie). Poznaj oficjalne szczegóły:
Premiera Ryzena 7 5800X3D okazała się dużym sukcesem. Dzięki 3D V-Cache, które jest integralną częścią układu, jest to najszybszy procesor AMD do gier. Jest to zasługa dużej pojemności najwolniejszej pamięci cache, która wpływa pozytywnie na wydajność w grach.
Naturalnie wydanie tego CPU zrodziło pytania: czy modele z rodziny Zen 4 będą oferować stos 3D? Pierwsze Ryzeny 7000 nie mają 3D V-Cache, ale AMD ma w planach odświeżone procesory z dodatkową porcją cache’u. Musisz się jednak uzbroić w cierpliwość.
Zaskoczeni? Bo ja nie – przy okazji omawiania procesora Ryzen 7 5800X3D wspominałem, że technologia TSMC SoIC, którą AMD wykorzystuje do układania stosów 3D, dopiero raczkuje i nie jest gotowa na masową produkcję. W tej chwili „czerwoni” skupiają się na procesorach serwerowych z 3D V-Cache i według Greymona55 Zen 3D ma tylko jedną dedykowaną linię produkcyjną.
Źródła portalu Wccftech donoszą jednak, że możliwości produkcyjne tego typu CPU zostały zwiększone z 20 tysięcy do 50 tysięcy jednostek na kwartał, ale to wciąż skromna liczba, by zapewnić odpowiednią podaż na premierę Ryzenów 7000. Dlatego też pierwsza fala procesorów Zen 4 nie oferuje 3D V-Cache, bo muszę one poczekać na swoją kolej.
Nowe CPU AMD z dodatkową dawką pamięci podręcznej L3 mają pojawić się najwcześniej w 2023 roku. Będą to dodatkowe modele w ramach serii Ryzen 7000, albo po prostu ich odświeżone wersje (na wzór procesorów XT znanych z serii Ryzen 3000).
Produkcja Ryzenów 7000 z 3D V-Cache ma rozpocząć się w pierwszym kwartale, a sprzedaż ruszyłaby w połowie albo dopiero w trzecim kwartale 2023 roku. W podobnym okresie mają wyjść procesory Intel Meteor Lake-S i AMD Zen 4 z 3D V-Cache byłyby solidną odpowiedzią na ruch konkurencji. Mam tylko nadzieję, że tym razem „czerwoni” wyciągną wnioski i przygotują (potężną) ofensywę na czas.
W każdym razie procesory AMD Zen 4 z 3D V-Cache są bardziej niż pewne. „Czerwoni” umieścili je bowiem w swoim harmonogramie na kolejne lata. Ukażą się one przed przed premierą energooszczędnych Zen 4c.
Przeczytaj więcej o Ryzenach 7000 z 3D V-Cache: AMD Ryzen 7950X3D, 7900X3D i 7800X3D mogą wyjść szybciej, niż myślisz. 3D V-Cache zrobi z nich wydajnościowe petardy!
Dowiedz się, co daje 3D V-Cache w Ryzenie 7 5800X3D: Ideał dla graczy. Test i recenzja wyjątkowego procesora AMD Ryzen 7 5800X3D
Seria AMD Ryzen 5000, zgodnie z zapowiedzią, nie wymusiła na wielu użytkownikach starszych procesorów wymiany płyty głównej. Należy docenić AMD za tak długie wsparcie podstawki AM4. Procesory działają nie tylko na płytach głównych z chipsetami 500 (A520, B550 i X570), ale też 400 (B450 i X470). Wystarczy jedynie aktualizacja BIOS-u (AGESA z mikrokodem co najmniej w wersji 1.0.8.0 lub 1.1.0.0 kolejno dla linii AMD 500 i 400).
Przeczytaj: Socket AM5 – premiera, specyfikacja, chipsety. Co warto wiedzieć o podstawce AMD?
Nowa architektura Zen 4 wymaga nowego gniazda (tzw. socketu) – AM5, które ma być wspierane przynajmniej tak samo długo jak AM4. AMD porzuciło budowę typu PGA (ang. Pin Grid Array) na rzecz złącza LGA (ang. Land Grid Array) z 1718 pinami (18 więcej niż w podstawce Intel LGA 1700 do Alder Lake-S).
Platforma AM5 wymaga nowych płyt głównych, opartych na chipsecie AMD 600 (B650, B650E, X670 i X670E). Wygląda na to, że zabraknie A620 (przynajmniej na początku). AMD potwierdziło nowe chipsety na konferencji na targach Computex 2022: AMD na Computex 2022. AM5, Zen 4 i rozczarowanie – relacja z konferencji. Oto czego można spodziewać się po każdym z nich:
Sprawdź wszystkie płyty główne AMD 600 na AM5 w x-komie
Co ciekawe, według źródeł, do których dotarł Greymon55, AMD może mieć w planach procesory Zen 4, które będą kompatybilne z podstawką… AM4.
According to an AMD CPU reseller, AMD plans to have AM4 DDR4 compatible ZEN4 products.but it’s just a plan, not sure if it will be available.
— Greymon55 (@greymon55) June 17, 2022
AM5 przyniosło także długo oczekiwaną obsługę pamięci RAM DDR5, którą konkurencja wprowadziła pod koniec 2021 roku za sprawą Intel Alder Lake-S. DDR5 stają się coraz powszechniejsze na rynku.
W odróżnieniu od Intel Alder Lake-S Ryzeny 7000 nie współpracują z pamięciami DDR4, chociaż pierwsze przecieki sugerowały opcjonalne wsparcie dla starszego standardu RAM-u. Na taki krok zdecydował się Intel, który w serii Alder Lake-S wprowadził obsługę obu rodzajów pamięci (podobnie jak w Raptor Lake-S).
Obsługa wyłącznie DDR5 jest już przesądzona. Według oficjalnych doniesień układy B650 i X670 obsługują tylko nowszy typ pamięci. Warto dodać, że kontroler DDR5 w Zen 4 przynosi korzyści w nowych CPU. Jakie konkretnie? Przepustowość pamięci na rdzeń jest wyższa nawet aż o 125%.
Wymiary AM5 z gniazdem LGA 1718 pozostają takie same jak AM4, czyli 40 mm x 40 mm. AMD potwierdziło oficjalnie na targach CES 2022, że obejdzie się bez zmiany zestawu chłodzenia. Nie ma więc problemu z montażem starszych schładzaczy na nowej podstawce.
Architektura Zen 4 miała według plotek przynieść wzrost IPC o nawet 25%. Te same źródła sugerowały również wyższą wydajność w grach i aplikacjach o 40% względem poprzedniej generacji. Dla porównania Zen 3 przyniósł lepszy o 19% współczynnik IPC (ang. Instructions Per Cycle, czyli instrukcje wykonywane w jednym cyklu zegara) względem Zen 2.
Plotka a rzeczywistość to dwie różne rzeczy. Z konferencji AMD na targach Computex 2022 wynika, że się one nie potwierdziły, co potem potwierdziła oficjalna prezentacja Ryzenów 7000.
Za to przyszło jedno duże rozczarowanie (przez duże R). Łączny wzrost w wydajności jednowątkowej, który uwzględnia nie tylko IPC, ale także wyższe taktowania CPU i pamięci RAM DDR5, wynosi 29% względem Zen 3. Sam wzrost IPC jest mało imponujący, bo wynosi raptem 8-10% (AMD oficjalnie podało 13%), co oznacza najsłabszy przeskok we wszystkich generacjach Ryzen. Chyba nikt się tego nie spodziewał…
Jak to się przekłada na zysk w wydajności jednowątkowej? Ten dobija nawet do 29%, co jest niezłym wynikiem. Z kolei wydajność wielowątkowa potrafi wzrosnąć średnio nawet o 35% względem Zen 3 (w skrajnych przypadkach podchodzi pod 50%). Jeśli chodzi o o wydajność na wat, Ryzeny 7000 przynoszą 27% wzrost względem architektury Zen 3.
Wyniki są zależne od tego, w czym są porównywane. W zastosowaniach (pół)profesjonalnych, np. w renderowaniu w teście Blendera, flagowy Ryzen 7000 jest o 46% (nie 31%, jak zasugerowało AMD) szybszy od Intel Core i9-12900K.
To jednak są tylko materiały marketingowe, które nie mówią całej prawdy. Recenzje Ryzenów 7000 rozwiewają wszelkie wątpliwości. Generalnie w programach królują, natomiast w grach prezentują nierówny poziom wydajności. Jest to mniej więcej poziom Intel Alder Lake-S, czasem wyższy, a czasem niższy. Różnice są zależne od gier i scenariusza. Sprawdź testy wydajności:
Częstotliwości taktowania dobijają nawet do ponad 5,5 GHz dla wszystkich rdzeni. To wyraźny przeskok w taktowaniach między Ryzenami 7000 a 5000. Topowa jednostka Zen 4 działała w Ghostwire Tokyo z częstotliwością 5,3-5,5 GHz (maksymalnie 5520 MHz!), a oficjalnie boost w topowych jednostkach osiąga zawrotne 5,6-5,7 GHz. To wartości, które są powyżej osiągów Intel Core i9-12900KS.
Ostatecznie topowy Ryzen 9 7950X potrafi przebić barierę 5,7 GHz. Jednak jest to możliwe dopiero po aktywacji funkcji automatycznego podkręcania (PBO, z ang. Precision Boost Overdrive), która pozwala dobić do rekordowych 5,85 GHz! Jest to maksymalna częstotliwość F-max (Frequency Max) przy fabrycznych ustawieniach procesora. Jest to wynik nieco lepszy od tego, jaki ma osiągać domyślnie – dzięki Thermal Velocity Boost – Intel Core i9-13900K (5,8 GHz).
Procesory Ryzen 7000 domyślnie pracują z wysokimi częstotliwościami zegarów, więc tutaj możliwości podkręcania są skromne. AMD obiecało jednak imponujące możliwości OC pamięci DDR5.
Funkcja, która pozwoli na lepszą modyfikację ustawień RAM-u, wcześniej była znana jako RAMP (ang. Ryzen Acceleratred Memory Profile). Jest to odpowiednik intelowskiego XMP 3.0. Ostatecznie nazywa się ona AMD EXPO (od ang. EXtended Profiles for Overclocking) i pozwala ona na łatwe i przyjemne OC pamięci DDR5.
Ceny Ryzenów 5000 na premierę kształtowały się następująco:
Wzrosły one względem serii Ryzen 3000 o 50 dolarów (ok. 250 zł z podatkiem). Zgodnie z przypuszczeniami i przeciekami, ceny Ryzenów 7000 są porównywalne do poprzedniej serii. Topowy Ryzen 9 7950X jest o 100 tańszy od Ryzena 9 5950X, a z kolei Ryzenowi 7 7700X bliżej do Ryzena 7 5800X niż Ryzena 7 5700X.
Wczesna zapowiedź procesorów Zen 4 nastąpiła na targach Computex 2022, które odbyły się 24-27 maja 2022 roku, ale do pełnej prezentacji trzeba było poczekać do 30 sierpnia. Szczegóły z niej poznasz poniżej:
AMD odkrywa karty i zapowiada Ryzeny 7950X, 7900X, 7700X i 7600X. Oto pierwsze desktopowe CPU w litografii 5 nm!
Premiera AMD Ryzen 7000 odbyła się 27 września 2022 roku, więc tuż przed końcem trzeciego kwartału. Tego samego dnia do sprzedaży trafiły także płyty główne X670(E), natomiast tańsze modele z chipsetem B650(E) wyjdą 10 października 2022 roku. Poznaj kluczowe daty:
Na półkach sklepowych wylądowały na początek następujące Ryzeny 7000:
W planach był też Ryzen 7 7800X (8/16), ale ostatecznie AMD nie potwierdziło tego modelu. Możliwe, że firma zamierza wydać go później (być może w wersji z 3D V-Cache).
Warto na koniec dodać, że w podobnym okresie mają zadebiutować karty graficzne AMD Radeon RX 7000 oparte na architekturze RDNA 3. Lisa Su ujawniła, że ich „papierowa” premiera odbędzie się 3 listopada 2022 roku. Zapowiada się iście czerwona końcówka 2022 roku. Ale „niebiescy” i „zieloni” też szykują na ten okres swoje produkty z serii Intel Raptor Lake-S (ulepszone Alder Lake-S w tym samym procesie Intel 7) oraz NVIDIA GeForce RTX 4000.
Źródło: AMD, VideoCardz, Wccftech, Twitter (Patrick Schur, Vegeta, ExecutableFix), MLID, Hardware Times, Notebookcheck.net
Przeczytaj o tym, co przyniesie przyszłość:
Sprawdź także:
Zapowiada się wyraźnie większy przeskok wydajności niż między Ryzenami 5000 a 3000. Jakikolwiek przeskok był to zapewne cenowy ryzen 3600 kosztował 1000zł a 5600 koszt 1400zł przeszło 100USD
To prawda, cenowy przeskok zapewne także będzie, może być niestety jeszcze większy niż w poprzednich generacjach: https://geex.x-kom.pl/wiadomosci/nvidia-intel-amd-podwyzki-cen-gpu-cpu/
Różnica pomiędzy cenami sugerowanymi Ryzena 3600X a Ryzena 5600X wynosiła na premierę 50 dolarów (249 dol. vs 299 dol.). Tańszego Ryzena 3600 należałoby porównać do Ryzena 5600, który kosztowałby nieco mniej, ale niestety nie wyszedł (prawdopodobnie przez pandemię).