Intel Alder Lake-S – premiera, specyfikacja i wydajność procesorów 12. generacji

Stało się! Doczekaliśmy się premiery procesorów Intel Alder Lake-S, które są pożegnaniem z procesem technologicznym 14 nm. Intel Rocket Lake-S nie przyniosły rewolucji – wielu użytkowników spodziewało się jej w Intel Core 12. generacji. Co wprowadza nowa architektura? Czy następca serii Rocket Lake-S pozwala odczuć zapowiadaną od dawna rewolucję? Oto najważniejsze informacje o budowie, specyfikacji i wydajności Intel Alder Lake-S.

Intel Alder Lake-S w skrócie – specyfikacja:

  • Architektura: Golden Cove (duże rdzenie) i Gracemont (małe rdzenie)
  • Proces technologiczny: Intel 7 (10 nm Enhanced SuperFin)
  • Maksymalna liczba rdzeni: 8 Performance Core + 8 Efficient Core (16 rdzeni i 24 wątki)
  • iGPU: Intel UHD Graphics 770 (Xe Gen 12.2)
  • Socket: LGA 1700
  • Płyta główna: chipset Intel 600
  • Obsługa RAM: DDR5-4800 i DDR4-3200
  • PCI-Express: 5.0 (16 linii; wstecznie kompatybilne)

Intel Alder Lake-S powitaniem procesu 10 nm

Aż chce się wykrzyczeć: wreszcie! 7 lat minęło od czasu wdrożenia przez Intela architektury opracowanej w 14-nanometrowym wymiarze technologicznym. Pierwszymi konsumenckimi CPU w ofercie „niebieskich” wykonanymi w tej litografii były Intel Broadwell z 2014 roku, które na rynku desktopowych procesorów odegrały bardzo marginalną rolę. Dopiero niespełna rok późnej układy oparte na architekturze Intel Skylake zadomowiły się w PC konsumentów.

zmiany w intel 7

W ten oto sposób przez bitych sześć lat dostawali oni więcej tego samego w nowej, bardziej chrupiącej panierce (jeśli zakładamy, że im bardziej chrupie, tym lepiej). Końcówka 2021 roku przyniosła jednak długo oczekiwane zmiany.

Intel Alder Lake-S w końcu korzystają z niższej, 10-nanometrowej litografii. Jest to Intel 7, czyli ulepszony proces znany z energooszczędnych procesorów Intel Tiger Lake dedykowanych laptopom (CPU oparte na tej architekturze trafiły później do miniaturowych komputerów stacjonarnych typu NUC).

Intel 7 zamiast 10 nm Enhanced SuperFin – zmiana nazewnictwa procesu technologicznego

Jak wspomniałem, procesory Intel Alder Lake-S bazują na architekturze wykonanej w procesie technologicznym Intel 7. „Niebiescy” niepotrzebnie zamieszali z nazewnictwem swoich litografii i siódemka wbrew pozorom nie oznacza 7 nm. Jest to 10 nm Enhanced SuperFin, które przynosi 10-15% wzrost wydajności na wat względem 10 nm SuperFin, znanego z nowych Tiger Lake-H/U.

intel alder lake w litografii intel 7

Intel Alder Lake-S – budowa CPU i maksymalna liczba rdzeni

Procesory Intel Alder Lake-S mają hybrydową budowę na podobieństwo znanej z układów ARM architektury big. LITTLE, szeroko wykorzystywanej w smartfonach. Co to znaczy? Nowe CPU składają się z rdzeni opartych na dwóch różnych architekturach: wysoko wydajnych Core (Golden Cove) i energooszczędnych Atom (Gracemont).

Najmocniejsza jednostka z serii Intel Alder Lake-S ma 16 rdzeni (8 P-Core i 8 E-Core) oraz 24 wątki (rdzenie logiczne). Dlaczego nie 32? Rdzenie Gracemont nie obsługują wielowątkowości (Intel HT – Hyper-Threading). Wydajne rdzenie Intel określił mianem Performance Core (Golden Cove), natomiast energooszczędne – Efficient Core (Gracemont). Maksymalna pojemność pamięci cache non-inclusive wynosi 30 MB.

architektura intel alder lake

Rdzenie P cechują się bardzo wysoką wydajnością, szczególnie w zadaniach jednowątkowych, i używane są przez główne procesy, takie jak gry. Z kolei małe rdzenie E zostały zoptymalizowane pod wielozadaniowość i wspomagają pracę w aplikacjach polegających na wielowątkowości. Zajmują się też procesami działającymi w tle, np. Discordem i Windows Defenderem, by gracz nie odczuł żadnych spadków wydajności podczas rozgrywki.

Intel Thread Director – co to jest i jak działa?

Nad rdzeniami czuwa wbudowana w procesorach Intel Alder Lake-S technologia Intel Thread Director, która odpowiada za maksymalizację wydajności. Przydziela odpowiednie zadania do poszczególnych rdzeni CPU i zarządza ich obciążeniem. Funkcja współpracuje z systemem Windows 11, który wykorzystuje w pełni możliwości platformy Intel Alder Lake-S.

opis działania mechanizmu intel thread director

Dane techniczne Intel Alder Lake-S

Wspomniałem wcześniej, ile maksymalnie rdzeni jest w desktopowych procesorach Intel Alder Lake-S. Jak wygląda pełna specyfikacja Core i9, Core i7, Core i5 i Core i3? Na razie oficjalne dane techniczne ograniczają się do (naj)wydajniejszych modeli: Intel Core i9-12900K, Intel Core i7-12700K i Intel Core i5-12600K oraz wersji bez zintegrowanego układu graficznego (KF).

Intel Core i9-12900K(F) – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 16 rdzeni i 24 wątki (8 P-Core i 8 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 3,2 GHz (P-Core); 2,4 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 5,1 GHz (P-Core); do 3,9 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo Boost Max 3.0: do 5,2 GHz
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 30 MB (24+6)
  • Pamięć cache L2: 14 MB
  • TDP: 125 W (PL1), 241 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)
opakowanie intel core i9 z serii alder lake-s

Intel Core i7-12700K(F) – specyfikacja:

  • Liczba rdzeni: 12 rdzeni i 20 wątków (8 P-Core i 4 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 3,6 GHz (P-Core); 2,7 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,9 GHz (P-Core); do 3,8 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo Boost Max 3.0: do 5,0 GHz
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 25 MB (22+3)
  • Pamięć cache L2: 12 MB
  • TDP: 125 W (PL1), 190 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)
opakowanie intel core i7 z serii alder lake-s

Intel Core i5-12600K(F) – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 10 rdzeni i 16 wątków (6 P-Core i 4 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 3,7 GHz (P-Core); 2,8 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,9 GHz (P-Core); do 3,6 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo Boost Max 3.0: nie obsługuje
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 20 MB (16,5+3)
  • Pamięć cache L2: 9,5 MB
  • TDP: 125 W (PL1), 150 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)
opakowanie intel core i5 z serii alder lake-s

CPU bez odblokowanego mnożnika oraz niższymi taktowaniami i poborem mocy (bez żadnego dopisku) oraz energooszczędne warianty z TDP 35 W (seria T) z jeszcze bardziej obniżonymi zegarami wyszły później – 4 stycznia 2022 roku. Ich specyfikacje nie odbiegają zbytnio od wersji z dopiskiem K. Różnica nie ogranicza się jednak tylko do taktowań i zużycia energii. Sprawdź szczegóły.

Intel Core i9-12900 – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 16 rdzeni i 24 wątki (8 P-Core i 8 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 2,4 GHz (P-Core); 1,8 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 5,1 GHz (P-Core); brak danych (E-Core)
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 30 MB (24+6)
  • Pamięć cache L2: 14 MB
  • TDP: 65 W (PL1), 200 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)

Intel Core i7-12700 – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 12 rdzeni i 20 wątków (8 P-Core i 4 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 2,1 GHz (P-Core); 1,6 GHz (E-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,9 GHz (P-Core); brak danych (E-Core)
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 25 MB (22+3)
  • Pamięć cache L2: 12 MB
  • TDP: 65 W (PL1), 200 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)

Intel Core i5-12600 – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 6 rdzeni i 12 wątków (6 P-Core i 0 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 3,3 GHz (P-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,8 GHz (P-Core)
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 18 MB
  • Pamięć cache L2: 7,5 MB
  • TDP: 65 W (PL1), 200 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)

Intel Core i5-12500 – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 6 rdzeni i 12 wątków (6 P-Core i 0 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 3,0 GHz (P-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,6 GHz (P-Core)
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 18 MB
  • Pamięć cache L2: 7,5 MB
  • TDP: 65 W (PL1), 150 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)

Intel Core i5-12400 – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 6 rdzeni i 12 wątków (6 P-Core i 0 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 2,5 GHz (P-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,4 GHz (P-Core)
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 18 MB
  • Pamięć cache L2: 7,5 MB
  • TDP: 65 W (PL1), 150 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)

Intel Core i3-12300 – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 4 rdzenie i 8 wątków (4 P-Core i 0 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: brak danych (P-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,4 GHz (P-Core)
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 12 MB
  • Pamięć cache L2: 5 MB
  • TDP: 65 W (PL1), 150 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)

Intel Core i3-12100 – specyfikacja

  • Liczba rdzeni: 4 rdzenie i 8 wątków (4 P-Core i 0 E-Core)
  • Bazowe taktowanie: 3,3 GHz (P-Core)
  • Taktowanie Turbo: do 4,3 GHz (P-Core)
  • Pamięć cache L3 (Intel Smart Cache): 12 MB
  • Pamięć cache L2: 5 MB
  • TDP: 65 W (PL1), 150 W (maks. pobór energii w trybie Turbo)

Poznaj więcej modeli Intel Alder Lake-S

Jaki wzrost wydajności zapewnia Intel Alder Lake-S?

Procesory Intel Alder Lake są pożegnaniem „niebieskich” z ciągle ulepszanym procesem technologicznym 14 nm. Nic zatem dziwnego, że oczekiwania względem mocy obliczeniowej nowych CPU były duże. W wydajności jednowątkowej można liczyć na wzrost do ok. 20% względem Intel Rocket Lake-S, natomiast w wielowątkowej – nawet dwukrotnie wyższy. Współczynnik IPC (instrukcje wykonywane w jednym cyklu zegara) w Intel Alder Lake-S wzrósł względem serii Intel Rocket Lake-S o 19%.

współczynnik ipc w intel alder lake-s

Intel zdradził podczas Intel Architecture Day 2021, że pojedynczy rdzeń Efficient Core ma nawet o 40% wyższą wydajność niż rdzeń Skylake. Różnice mogą być wręcz dwukrotnie większe. Intel porównał cztery rdzenie Efficient Core (brak HT) z dwoma rdzeniami Skylake z obsługą HT. Pierwszy zestaw okazał się w teście wielowątkowym szybszy o nawet 80% przy znacznie lepszej efektywności energetycznej (o 80% niższy pobór energii).

Procesory Intel Alder Lake przynoszą również poprawę w obliczeniach związanych ze sztuczną inteligencją (AI) czy usprawnione funkcje zabezpieczeń.

Wydajność Intel Alder Lake-S benchmarkach

Intel uchylił rąbka tajemnic. Intel Core i9-12900K wypada lepiej od procesora Intela poprzedniej generacji w wybranych benchmarkach i aplikacjach do edycji zdjęć i wideo czy modelowania 2D i 3D. Różnice sięgają kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu procent w zależności od oprogramowania.

wyniki wydajności intel core i9-12900k w benchmarkach
wydajność intel core i9-12900k w aplikacjach

Wydajność Alder Lake-S w grach

Wydajność w grach procesorów Intel Alder Lake-S była ściśle strzeżoną tajemnicą. Nawet przedpremierowe przecieki zdradziły jedno wielkie nic. Bo wydajność próbki inżynieryjnej w Dota 2 niewiele mówiła. Według opublikowanej grafiki z wykresami w przykładowych grach, takich jak Age of Empires 4, Far Cry 6 czy Hitman 3, Intel Core i9-12900K jest szybszy od Ryzena 9 5950X średnio o kilkanaście procent.

intel core i9-12900k vs amd ryzen 5950x w grach

W skrajnych przypadkach wydajność pomiędzy tymi procesorami jest porównywalna (Shadow of the Tomb Raider i Crysis Remastered) albo – z drugiej strony – różnice sięgają aż 20-30% na korzyść CPU Intel Alder Lake-S (wyścigi Grid z 2019 roku i strategia Troy: A Total War Saga). Intel Core i9-12900K wypada również wyraźniej lepiej od Intel Core i9-11900K. Różnice wydajności wynoszą w wybranych grach od 17% do nawet 28%.

wyniki wydajności intel alder lake-s w grach

Jak wygląda rzeczywista wydajność Intel Alder Lake-S zarówno w grach, jak i benchmarkach? Sprawdziliśmy to. Przeczytaj naszą recenzję:

Jakie płyty główne i chłodzenie do Intel Alder Lake-S?

Procesory Intel Alder Lake-S wymagają płyt głównych z chipsetem z serii 600 (Z690, H670, B660, H610), charakteryzujące się nowym gniazdem – LGA 1700. To jednak nie koniec zmian – obsługują kości RAM DDR5-4800 oraz interfejs PCI-Express 5.0.

Spokojnie – nowa platforma jest kompatybilna także z DDR4-3200. Nowy rodzaj pamięci obsługują topowe płyty główne Intel Z690. Nie wiadomo jeszcze, jak będzie to wyglądać w przypadku pozostałych układów. Póki co zapoznaj się z ofertą płyt głównych Z690 takich producentów jak Asus i Gigabyte:

Sprawdź w x-komie tańsze płyty główne: Intel B660 i Intel H670

Co ważne, wsparcie socketu LGA 1700 nie zakończy się po premierze Alder Lake’ów. Do 13. generacji procesorów Intel Core, Intel Raptor Lake-S, nie będzie potrzebna kolejna podstawka ani nowy chipset. Jednak LGA 1700 wymaga albo innego rodzaju chłodzenia, albo modyfikacji obecnych konstrukcji, ze względu na zmienione wymiary (37,5 mm x 45 mm), które wynikają z prostokątnego kształtu CPU (jest też nieco cieńsze).

opis chipsetu intel 600 pod intel alder lake-s

Intel – podobnie jak zresztą AMD – zrezygnował w ostatnich seriach z dołączanego zestawu chłodzenia do wyższych modeli BOX. Nie inaczej jest w przypadku Intel Alder Lake-S. W przypadku topowych CPU konsumenci zwykle i tak kupują osobne chłodzenie (coraz częściej wodne).

Czy płyty główne pod Intel Alder Lake-S mają złącze ATX12VO?

Według przecieków Intel próbował wymusić na producentach płyt głównych i zasilaczy, by zastosowali oni w swoich konstrukcjach nowy standard zasilania ATX12VO, który obniża pobór mocy w spoczynku o 27%. Niechętni partnerzy firmy potrzebowaliby jednak 4-5 miesięcy na jego wprowadzenie. Nowy rodzaj złącza porzuciłby linie 3,3 V i 5 V, zostawiając wyłącznie 12 V. Kompatybilna płyta główna zastąpiłaby 24-pinowe złącze 10-pinowym.

Jest to jednak ewentualnie pieśń przyszłości. Ostatecznie płyty główne Intel Z690 mają tradycyjne złącze. Większość producentów postanowiła zrezygnować z przejścia na nowy standard zasilania ATX12VO. Plany Intel zakładały, żeby chociaż jedna płyta główna była wyposażona w nowe, 10-pinowe złącze, które wymagałoby także kompatybilnego zasilacza. Co ciekawe, wymóg „niebieskich” dotyczył jedynie wyprodukowania, a nie rzeczywistego wypuszczenia danego modelu na rynek.

Czy Intel Alder Lake-S są kompatybilne ze starymi systemami chłodzenia?

Firma Noctua oficjalnie zapowiedziała, że starsze wersje systemów chłodzenia dla CPU będą kompatybilne z nową platformą Intel Alder Lake-S. Producent będzie rozdawać za darmo odpowiedni zestaw montażowy, który umożliwi wykorzystanie chłodzenia na LGA1700 (wymagany ma być dowód zakupu, także procesora i płyty głównej). Oznacza to, że kompatybilność ze starszymi układami będzie zależna od decyzji danej firmy.

Producenci naturalnie przewidzieli na premierę Intel Core 12. generacji zestaw nowych systemów chłodzenia, które zostały przygotowane specjalnie z myślą o platformie Intel Alder Lake-S.

Intel Alder Lake-S – cena procesorów Intel Core 12. generacji

Ceny procesorów Intel Core 12. generacji okazały się nieco wyższe niż Intel Rocket Lake-S. Najdroższy reprezentant 11. generacji, Intel Core i9-11900K, kosztował w dniu premiery 539 dolarów amerykańskich (2599 zł), natomiast najtańszy Core i5-11400F – 157 dol. (799 zł). Topowy model z nowej serii jest zatem droższy o 50 dol. (400 zł) od odpowiednika z poprzedniej generacji.

Oto oficjalne polskie ceny Intel Alder Lake-S (MSRP):

  • Intel Core i9-12900K – 2999 zł (589 dol.)
  • Intel Core i9-12900KF – 2899 zł (564 dol.)
  • Intel Core i7-12700K – 2199 zł (409 dol.)
  • Intel Core i7-12700KF – 2099 zł (384 dol.)
  • Intel Core i5-12600K – 1499 zł (289 dol.)
  • Intel Core i5-12600KF – 1399 zł (264 dol.)
nowości w intel alder lake-s

Kiedy premiera Intel Alder Lake-S?

Zgodnie z zapowiedzią, premiera Intel Alder Lake-S odbyła się w drugiej połowie 2021 roku. 27 października o godz. 18:00 nastąpiła publikacja szczegółowych informacji o procesorach Intel Core 12. generacji. Dzięki temu poznaliśmy oficjalną specyfikację i cenę sugerowaną nowych modeli.

intel alder lake dla desktopów i urządzeń mobilnych

Tego samego dnia wystartowała przedsprzedaż procesorów Intel Core i9-12900K(F), Intel Core i7-12700K(F) i Intel Core i5-12600K(F), płyt głównych Intel Z690 i pamięci DDR5. Oficjalna premiera pierwszych procesorów z serii Intel Alder Lake-S odbyła się tydzień później – 4 listopada 2021 roku o godzinie 15:00 czasu polskiego. Wtedy ruszyła sprzedaż, a do sieci trafiły recenzje niezależnych serwisów z wynikami testów wydajności w grach i benchmarkach. 

pierwsze zdjęcie cpu intel alder lake
Źródło: Intel