Kolejność oglądania filmów Marvela – MCU dla początkujących

Jedni je kochają, inni nienawidzą. Jedno jest pewne – filmy na podstawie komiksów Marvela odcisnęły na popkulturze i kinematografii rozrywkowej trwały ślad. Z roku na rok przybywa kolejnych tytułów, a podczas zakończonego niedawno Comic-Conu w San Diego poznaliśmy plany dotyczącej czwartej fazy Marvel Cinematic Universe. Jeżeli chcecie zacząć swoją przygodę z MCU, pogubiliście się, ewentualnie chcecie kogoś wprowadzić w świat Avengersów, Strażników Galaktyki i Kamieni Nieskończoności, podpowiadamy w jakiej kolejności można oglądać filmy z kinowego universum Marvela.

Zanim wkroczył Człowiek z Żelaza

Choć filmy oparte na komiksach Marvela powstawały już w ubiegłym stuleciu, to jednak w przeważającej większości nie odnosiły sukcesów i pozostają mniej lub bardziej nostalgicznymi ramotkami (np. Kapitan Ameryka z 1990 roku czy Fantastyczna Czwórka z 1994 roku). Znacznie życzliwiej przyjęte zostały zrealizowane na przełomie wieków Blade z Wesley’em Snipesem, X-Men czy Spider-Man Sama Raimiego, który zresztą pozbawił Batmana Tima Burtona z 1989 roku tytułu najbardziej dochodowego filmu na podstawie komiksu.

Kolejne lata XXI wieku przynosiły już bardziej mieszane rezultaty. Obok filmów docenianych (X2, Spider-Man 2), pojawiały się też te oceniane dość niejednoznacznie (Hulk Anga Lee, Spider-Man 3 czy X-Men: Ostatni bastion), po będące całkowitymi klapami (Ghost Rider czy Blade: Mroczna Trójca). Przełomem okazał się dopiero nakręcony w 2008 przez Jona Favreau Iron Man. Nie tylko przywrócił on wiarę w dobre kino komiksowe i pomógł wcielającemu się w Tony’ego Starka Robertowi Downey Juniorowi, ale także przetarł szlak kolejnym adaptacjom tytułów Marvela, w których pojawiali się m.in. Kapitan Ameryka, Thor i Hulk.

Marvel Cinematic Universe zdobywa (wszech)świat geeków

Czym filmy te różniły się od poprzednich ekranizacji? Przede wszystkim tworzyły rozbudowane uniwersum. W poprzednich produkcjach pojawiały się drobne nawiązania czy pojedyncze crossovery, tutaj jednak twórcy poszli na całego – bohaterowie spotykali się, ich przygody się zazębiały, a finałem byli wyczekiwani przez fanów Avengers z 2012 roku. Film ten kończył pewien etap (czy – stosując właściwą nomenklaturę – fazę) w przedstawianej w ramach universum historii. Na chwilę obecną mamy cztery fazy.

Sukces MCU usiłowało powtórzyć wielu – DC, Universal (z Dark Universe, w którym pojawiać się miały ikoniczne monstra tego studia) albo Hasbro. Ich wysiłki pozostawały albo w sferze planów, albo ponosiły klęskę. Jak bowiem zauważyli James Rolfe (Angry Video Game Nerd) i Doug Walker (Nostalgia Critic), naśladowcy za bardzo skupiali się na planowaniu kolejnych filmów, zamiast na czynieniu pojedynczej historii atrakcyjną. Tak właśnie robiły poszczególne części MCU, stopniowo wprowadzając widzów w cały przedstawiony świat i pozwalając poznać każdego z mniej lub bardziej ważnych bohaterów.

Jak oglądać filmy z MCU?

Nie ma oczywiście obowiązku oglądania poszczególnych filmów według jakiejś kolejności. Jeśli jednak zależy Ci na zrozumieniu szerszego kontekstu lub wszelkich odniesień, dobrze zachować pewien porządek. Jaką kolejność oglądania można przyjąć w przypadku MCU? Opcje są dwie.

Kolejność chronologiczna

Czylu po prostu oglądanie zgodnie z kolejnością, w jakiej ukazywały się poszczególne filmy z danej fazy. Przedstawia się ona następująco (wliczając w to również filmy nadchodzące):

Faza pierwsza

Iron Man (2008);
Incredible Hulk (2008);
Iron Man 2 (2010);
Thor (2011);
Kapitan Ameryka: Pierwsze starcie (2011);
Avengers (2012).

Faza druga

Iron Man 3 (2013);
Thor: Mroczny świat (2013);
Kapitan Ameryka: Zimowy Żołnierz (2014);
Strażnicy Galaktyki (2014);
Avengers: Czas Ultrona (2015);
Ant-Man (2015);

Faza trzecia

Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów (2016);
Doktor Strange (2016);
Strażnicy Galaktyki vol. 2 (2017);
Spider-Man: Homecoming (2017);
Thor: Ragnarok (2017);
Czarna Pantera (2018);
Avengers: Wojna bez granic (2018);
Ant-Man i Osa (2018);
Kapitan Marvel (2019);
Avengers: Koniec gry (2019);
Spider-Man: Daleko od domu (2019).

Faza czwarta

Czarna Wdowa (2021);
Shang-Chi i legenda dziesięciu pierścieni (2021);
Eternals (2021);
Spider-Man: Bez drogi do domu (2021);
Doktor Strange w multiwersum obłędu (2022);
Thor: Miłość i grom (2022):
Czarna Pantera: Wakanda w moim sercu (2022);
Ant-Man & the Wasp: Quantumania (2023);
Strażnicy Galaktyki vol. 3 (2023);
The Marvels (2023);
Fantastic Fo
ur (???).

marvel cinematic universe

Kolejność fabularna

Filmy z MCU można oglądać także zgodnie z kolejnością odpowiadającą fabularnemu rozwojowi świata przedstawionego. Część fanów nie zaleca jednak tego porządku. Jest on bowiem dość arbitralny, może wprowadzać pewien bałagan. Do tego dochodzi kwestia seriali Disney Plus, które od Fazy Czwartej stały się ważną częścią MCU (więcej o nich niżej). Są jednak osoby, które interesują się w oglądaniem w takiej właśnie kolejności.

Świadomość tego mają również twórcy, którzy próbowali ustalić pewną chronologię. Poniższej proponowana to zasadniczo kolejność, którą podaje Disney Plus, z uzupełnieniami lub zmianami za innymi źródłami:

  • Kapitan Ameryka: Pierwsze starcie;
  • Kapitan Marvel
  • Iron Man;
  • Iron Man 2;
  • Incredible Hulk;
  • Thor;
  • Avengers;
  • Thor: Mroczny świat;
  • Iron Man 3;
  • Kapitan Ameryka: Zimowy Żołnierz;
  • Strażnicy Galaktyki;
  • Strażnicy Galaktyki vol. 2;
  • Avengers: Czas Ultrona;
  • Ant-Man;
  • Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów;
  • Czarna Wdowa;
  • Czarna Pantera;
  • Spider-Man: Homecoming;
  • Doktor Strange;
  • Thor: Ragnarok;
  • Ant-Man i Osa;
  • Avengers: Wojna bez granic;
  • Avengers: Koniec gry;
  • Eternals;
  • Shang-Chi i legenda dziesięciu pierścieni;
  • Spider-Man: Daleko od domu;
  • Spider-Man: Bez drogi do domu;
  • Doktor Strange w multiwersum obłędu.

Jakie filmy na podstawie komiksów Marvela nie należą do MCU?

Jakkolwiek zdecydowana większość marvelowskich adaptacji, które pojawiły się w XXI wieku, stanowi część Marvel Cinematic Universe, ukazało się też całkiem sporo tytułów, które nie należą do tego universum.

Są to:

  • Niesamowity Spider-Man i Niesamowity Spider-Man 2 – reboot filmowego universum Pająka w reżyserii Marka Webba, powstały po trylogii Sama Raimiego. Nic nie wyszło z planów sequeli i spin-offów (z Venomem i Złowieszczą Szóstką), a nowa inkarnacja Parkera (grana przez Toma Hollanda) zawitała do MCU. Patrz jednak niżej…;
  • Sony’s Marvel Universe – alternatywne w stosunku do MCU universum (nazwa nawiązuje do dystrybutora, czyli Sony oraz Spider-Mana, z którym związane historie poszczególnych bohaterów ) – składa się na nie Venom (2018), Venom 2: Carnage (2021) oraz Morbius (2022). W przyszłości dołączą do niego Kraven The Hunter (2023), Madame Web (2023), El Muerto (2024), trzeci Venom oraz seriale (Silk, możliwe, że Silver in Black). Za sprawą wydarzeń z filmu MCU Spider-Man: Bez drogi do domu doszło do crossoveru pomiędzy tymi universami (a także seriami o Spider-Manie Raimiego i Webba);
  • X-Men od wytwórni 20th Century Fox – czyli kolejne części zapoczątkowanej w 2000 roku serii: X-Men Geneza: Wolverine, X-Men: Pierwsza klasa, Wolverine, X-Men: Przeszłość, która nadejdzie, Deadpool, X-Men: Apocalypse, Logan, Deadpool 2, X-Men: Mroczna Phoenix oraz Nowi mutanci. W wyniku przejęcia rozrywkowego segmentu Foxa przez Disney’a, kolejne przygody uczniów Xaviera i ich przeciwników będą już powstały w ramach MCU (w ramach universum będzie też można wreszcie używać słowa „mutant”);
  • Fantastyczna Czwórka z 2015 roku – w założeniach miała być to część rozgrywająca się w tym samym universum co X-Meni. Choć została uznana za klapę, przez jakiś czas pojawiały się plany sequela. Ostatecznie ekipa Richardsa trafi – podobnie jak mutanci – do MCU;
  • Ghost Rider 2 – sequel Ghost Ridera z 2007 roku. Podobna historia co z Fantastyczną Czwórką – porażka i majaczące widmo sequela. Ostatecznie prawa do Ducha Jeźdźca wróciły do Marvel Studios, a sam bohater pojawił się – w inkarnacji Robbie’go Reyesa –  w związanym z MCU serialu Agenci T.A.R.C.Z.Y. (o którym dalej poniżej);
  • Punisher: Strefa wojny – kolejna – po wersjach z 1989 i 2004 roku – próba adaptacji komiksu o Pogromcy (tym razem z Raye’m Stevensonem, który w MCU wcielił się w postać Asgardczyka Volstagga). Sukcesu niestety nie odniósł. Razem ze wspomnianym Ghost Riderem 2 należy do tzw. Marvel Knights, czyli adaptacji nieco mroczniejszych komiksów (nie jest to jednak osobne univerusm);
  • Spider-Man Universum – animowany film z 2018 roku, wykorzystujący koncept multiversum i wprowadzający rozmaite, współpracujące ze sobą inkarnacje Człowieka – Pająka. W planach i w drodze są jego sequele. Choć nie należy do MCU, to przyjąć można, że potwierdza istnienie Spidey’a z tego universum (jako jednego z wielu możliwych) – podobnie jak jest w Spider-Man: Bez drogi do domu.
mcu spider-man

MCU a seriale – czy je też trzeba oglądać?

Prócz pełnometrażowych filmów kinowych, MCU próbowano rozszerzyć także – w serialowej postaci –  o mały ekran i platformy streamingowe pokroju Netfliksa czy Hulu. Pierwszym serialem powiązanym z MCU byli wspomniani Agenci T.A.R.C.Z.Y. Po nich pojawiły się kolejne tytuły: Agentka Carter, Agenci T.A.R.C.Z.Y.: Slingshot, Inhumans, Daredevil, Jessica Jones, Luke Cage, Iron Fist, Defenders, The Punisher, Runaways czy Cloak & Dagger oraz Helstrom.

Rzecz w tym, że o ile na początku nawiązania do MCU były wyraźne, o tyle z czasem stawały się one coraz drobniejsze. W niektórych przypadkach seriale i filmy zdają się wzajemnie ignorować i to, czy produkcje TV zaliczyć można do Marvel Cinematic Universe, zależy już w sumie tylko od widza. 

Znajomość przygód Matta Murdocka czy Franka Castle’a nie jest niezbędna przy oglądaniu kolejnych kinowych produkcji MCU. To samo tyczy się krótkometrażowych Marvel One-Shots (np. Ciekawa rzecz spotkała nas przy młocie Thora), które znajdują się na wydaniach Blu-Ray i uzupełniają historie niektórych pomniejszych bohaterów. Jakkolwiek na Disney Plus znajdują się one pomiędzy poszczególnymi filmami.

mcu punisher

Nieco inaczej sprawa wygląda z serialami z Disney Plus, za którymi stoi Marvel Studios. Seriale te są już ściślejszą częścią MCU. Wchodzą zasadniczo w skład fazy czwartej, natomiast od strony fabularnej rozgrywają się po wydarzeniach przedstawionych w Końcu gry

Do tego w fazie czwartej zaczęli też pojawiać się bohaterowie znani z wcześniejszych seriali – Daredevil czy Kingpin. Wprowadzono też wspomniany koncept multiwersum. Szerzej o serialach przeczytacie w osobnym artykule:

Zobaczcie też (marvelowskie i nie tylko) teksty na premierę Disney Plus:

Polecamy także telewizory do oglądania filmów Marvela (i nie tylko) w sklepie x-kom oraz gadżety z universum Marvela w sklepie al.to.

Źrodła: Channel Awesome, The Daily Dot, GamesRadar+, AMC Theatres, The Walt Disney Company, Marvel.com, SFX.co.uk, ScreenRant, Variety, Collider, Deadline Hollywood, Movieclips Classic Trailer, Marvel Entertainment, Wikipedia

Dziękuję również Kacprowi za cenne uwagi.