Luneta Futura. Historia epidemii, które ludzkość trawiły, trawią i trawić będą (choć nie zawsze)

Luneta moja ma tę przykrą właściwość, że nie tylko dobre rzeczy mi pozwala oglądać, ale również zło wszelakie, jakie rasę ludzką trawi od zarania dziejów niemalże. Tak też oglądając moich ulubionych ludzi dwudziestego pierwszego stulecia odkryłem, że i oni zmagać się muszą z wieloma przeciwnościami. W tym także z epidemiami, których historię luneta moja pozwoliła mi poznać.

Luneta Futura

Epidemia roku pańskiego 2020

Przeglądając moją lunetą przyszłość, zatrzymałem wzrok na roku 2020, który naówczas wydawał mi być się szczytowym jeśli chodzi o rozwój ludzkości. Tuszyłem, że będzie to czas, gdy rasa nasza wolna będzie od wszelkich chorób i innych przypadłości. Tymczasem ujrzałem miasta wyludnione, ludzi nielicznych, w maskach po ulicach metropolii i wiosek poruszających się.

luneta futura historia epidemii

Powodem był wirus, który z Chin przywędrowawszy wielkie spustoszenie czynił. Najgroźniejszym dla nestorów i innymi dolegliwościami trapionych, zmusił ludzi świata całego do odcięcia się, by bliźnich nie infekowali i sami ofiarą zarazy nie padli. Mikroskopijny, mniejszy od Pigmejów, których Herakles siłacz był spotkał, trząsł bankami i fabrykami. Ludzie wieku dwudziestego pierwszego, korzystając z narzędzi zwanych komputerami i siecią internetową, którą opisywałem, mogli obowiązki swe z domostw wykonywać. Dla wielu jednak przyszły ciężkie czasy.

Już w starożytności i wiekach dawnych ludzkość wirusy trawiły

Ze smutkiem myśląc o tym, wspomniałem moje wcześniejsze obserwacje i ekspedycje za pomocą lunety odbywane. Poświadczające, jak od niemowlęctwa swego ludzkość z podobnymi sytuacjami się mierzyła. Przypomniałem sobie jak w Egipcie faraonów widziałem owych potężnych synów słońca, owych Horusów i Ozyrysów wcielonych, dotkniętych chorobą, którą czyniła ich boskie kończyny zwiotczałymi. Nie rozumiano wówczas jeszcze jaka jest przyczyna owych bolączek i jaką drogą się one rozprzestrzeniają. Nie należy jednak mniemać, jakoby były to wieki zupełnej ciemnoty, jak chce się je przedstawić.

luneta futura historia epidemii polio

Byli już wówczas medycy mądrzy, którzy podejmowali trud tytaniczny zbadania chorób oraz ich natury. Oto u mahometan był na przykład Razes przesławny. On to jako pierwszy spisał traktat poświęcony odrze, płuca atakującej i świąd złośliwy wywołującej. Żył on w Wiekach Średnich, jednak nie w tym ich periodzie, gdy przeszła najstraszniejsza z epidemii.

luneta futura historia odry

Co to jest czarna śmierć i jaka jest jej historia?

To w czternastym bowiem stuleciu wybuchła epidemia dżumy, w owym czasie czarną śmiercią zwanej, od plam czarnych, które na ciałach nieszczęśników się pojawiały, ale i od grozy, która ową epidemię otaczała. Zaraza owa przez szczury na okrętach pomieszkujące z Azji do Europy była się przeniosła, gdzie wielkie spustoszenie uczyniła, sto milionów istnień ludzkich ze sobą zabierając. Toczyła ona słoneczną Italię, Hiszpanię i Portugalię, ale i do krajów Brytyjczyków w końcu zawitała czy do Skandynawów dalekich czy na Bliski Wschód.

luneta futura czarna śmierć lekarz

Zaraza, którą przenosić miało powietrze morowe, przynosiła nie tylko śmierć, ale też zachwianie porządku społecznego. Wielu prześladowanych było – jako sprawiciele nieszczęścia – od Żydów począwszy, a na pielgrzymach skończywszy. Wracała ona jeszcze wielokrotnie, a i przed wiekiem czternastym znana ludziom była. Jej zwalczania podejmowali się doktorzy plagi, którzy przywdziewali swoje specjalne, w tym maski wypełnione ziołami. Chronić ich miały przed miazmatami straszliwymi, które źródłem chorób być miały.  

Szczepionka – co to jest i kto ją wynalazł ku dobru wspólnemu ludzkości?

Teoria owych miazmatów i powietrza morowego, którą najtęższe umysły czasów dawnych popierały, obalona została wreszcie przez światłych mężów bliższych wiekowi mojemu dziewiętnastemu. Oto Anglik Jenner, oparłszy się na tradycji gminu, że kto ospę krowią przechoruje, temu prawdziwa niestraszna, podał pacholęciu ośmioletniemu najpierw materiał choroby krów, a potem ludzi. Drogą tą okazało się, że kto łagodną postać choroby przejdzie, ten uodporni się na cięższą, a nie ma przy tym potrzeby, by od razu tę cięższą przechodzić musiał.

luneta futura szczepionka

Odkrycie Anglika cennym było, podobnie jak praca jenjusza prawdziwego, jakim był Pasteur. Francuz ten przemyślny, wraz z Niemcem Kochem dowodzili bowiem, że choroby wywołują zarazki niewidoczne z człowieka na człowieka się przenoszące (Pasteur, łaciną się posługując, ochrzcił je wirusami). Cudowne, leczące ręce obu uczonych miałem zaszczyt ściskać i im gratulować. Pasteurowi wynalazku szczepionki przeciw wściekliźnie. Kochowi zaś badań nad tuberkulozą, tą straszliwą białą zarazą, która mój wiek nieszczęśliwie trawiła, podobnie jak cholera.

luneta futura koch pasteur

Hiszpanka – czyli horror, który dopiero musi nadejść

Groza tuberkulozy, którą teraz przeżywamy nie będzie jednak ostatnim cierpieniem ludzkości przed pandemią roku 2020. Oto już bowiem na początku stulecia następnego niemalże wszystkie kontynenty dotknie grypa hiszpanką zwana, która większy plon zbierze niż okrutna wojna światowa, pierwsza z dwóch, również naszą rasę mająca nawiedzić. Płakać mi się chce, gdy wiem, że wiedzą tą nie wolno mi się podzielić z nikim, aby biegu dziejów nie zmienić straszliwym paradoksem jakowymś.

luneta futura pandemia hiszpanka

Owa hiszpanka – choroba uderzać będzie szczególnie nie w starców, lecz właśnie w ludzi młodych. Powodować będzie krwotok płucny, śmiercionośny już w pierwszych dniach choroby. A gdy kto go przetrwa, często ofiarą zapalenia płuc po nim następującego padnie. Sto milionów istnień zabrawszy, a pół miliarda aż dotknąwszy, zniknie po trzech falach. Czy i ja znajdę się pośród jej ofiar? Nie odważyłem się sprawdzić.

Koronawirus na świecie dwudziestego pierwszego stulecia – jakaż jest tu nadzieja?

Po hiszpance również i inne choroby, epidemie i wirusy nawiedzać będą ludzkość. Ukuło mnie jednak to, że w pewnym momencie ludzie tak bardzo zdadzą się być pewni swej nietykalności, że nie przypuszczą, jakoby niewidoczny wróg musiał zmusić ich do zaryglowania się w pieleszach i obawy o przyszłość swoją i swych ojczyzn.

luneta futura koronawirus lekarze

Jako się pandemia koronawirusa (od okalających go wypustek, koronę ponurą tworzących) skończyć ma, tego nawet moja luneta cudowna nie pokaże. Pozwoliła mi ona jednak obserwować medyków dzielnych – heroicznych synów i córki Hipokratesa, którzy swą ofiarną służbą życie ludziom ratowali i trwali także przy umierających. Z dawnymi rycerzami bohaterskimi łączyły ich nie tylko przyłbice, które dla ochrony przed wirusem nosili, ale także odwaga i poświęcenie dla sprawy. I w tym właśnie, jak również w znojnej pracy uczonych, dzieciach Haffkine’a, nad szczepionką się w laboratoriach mozolących, ludzkość wieku dwudziestego pierwszego może pokładać nadzieję.

Od redakcji. Słowniczek

choroba, która czyniła ich boskie kończyny… – Volantowi chodzi o polio (chorobę Heinego-Medina), która miała trapić już mieszkańców starożytnego Egiptu, jak dowodzą antyczne kamienie nagrobne.

czarna śmierć – pandemia wywoływana przez pałeczkę dżumy, która dotknęła XIV-wieczną Europę. Pisząc o tym, że była ona znana ludzkości już wcześniej, Volantowi chodzi o epidemię dżumy za czasów cesarza Justyniania, która w VI wieku po Chrystusie trawiła cesarstwo bizantyjskie oraz późniejsze, mniejsze przypadki zachorowań.

doktor plagi – określenie lekarzy, którzy zajmowali się ofiarami epidemii – rozpoznawalni dzięki charakterystycznemu strojowi z dziobatą maską, które jednak były marginalnym elementem ubioru.

Haffkine – Waldemar Haffkine, rosyjsko-francuski lekarz i bakteriolog, określany jako „zbawca ludzości” twórca szczepionki przeciwko cholerze i dżumie.

Jenner – Edward Jenner, angielski lekarz, który pod koniec XVIII wieku odkrył szczepionkę przeciwko ospie, która zastąpiła wcześniej stosowaną praktykę wariolizacji (zarażania zdrowych osób wydzieliną pobraną od chorych).

Koch – Robert Koch, niemiecki uczony i noblista, odkrywca m.in. bakterii wywołujących gruźlicę (Światowy Dzień Gruźlicy obchodzony jest w rocznicę dnia, w którym świat nauki został poinformowany, że Kochowi udało się wyizolować prątek tej choroby). Sformułował postulaty, które miały pomóc określić, czy dany mikroorganizm powoduje chorobę.

miazmaty – niezdrowe, trujące wyziewy, które od czasów średniowiecznych do XIX wieku traktowano jako źródło chorób i epidemii (niesławne morowe powietrze).

nestorów – tu w znaczeniu: osoby starsze.

period – okres.

Pasteur – Ludwik Pasteur, francuski uczony, pionier mikrobiologii i wirusologii (jak podaje Volant, to on ukuł termin wirus), twórca szczepionki między innymi przeciwko wściekliźnie.

Razes – Rhazes, właściwie Abu Bakr Muhammad ibn Zakarijja ar-Razi, wybitny średniowieczny lekarz perski, autor traktatu, w którym opisał różnice między ospą i odrą (nie uważał tej drugiej za chorobę zakaźną).

tuberkuloza – gruźlica („biała zaraza”), która trawiła ludzkość od XVII wieku do początku XX (po kilku dekadach przerwy znowu odżyła jako problem światowy).