Metroidvania – co to takiego? Cechy gatunku, etymologia, historia oraz najważniejsze gry

W świecie gier istnieje pewien gatunek – a raczej podgatunek – który łączy w sobie elementy eksploracji nieliniowych światów, zdobywania nowych umiejętności i stopniowego odkrywania tajemnic. Ten gatunek to metroidvania – termin, który narodził się z połączenia dwóch legendarnych serii gier: Metroid oraz Castlevania.

Jaka jest etymologia terminu „metroidvania”?

Termin „metroidvania” to przykład tego, jak język graczy ewoluuje wraz z rozwojem medium. Neologizm ten, będący zlepkiem dwóch tytułów kultowych serii gier – Metroid i Castlevania – narodził się z potrzeby opisania specyficznego stylu rozgrywki, który łączy w sobie elementy charakterystyczne dla obu tych produkcji.

Korzenie tego zjawiska sięgają roku 1986, kiedy to zarówno Nintendo, jak i Konami wypuściły na rynek swoje pierwsze gry z serii Metroid i Castlevania na konsole NES.

Metroid, stworzony przez zespół pod kierownictwem Gunpei Yokoi i Yoshio Sakamoto, zrewolucjonizował podejście do projektowania gier platformowych. Wprowadził nieliniową eksplorację, system zdobywania nowych umiejętności i konieczność powracania do wcześniej niedostępnych obszarów. Co więcej, gra przedstawiła światu Samus Aran – jedną z pierwszych silnych kobiecych protagonistek w historii gier wideo.

Metroid 1986 NES

Castlevania natomiast początkowo trzymała się bardziej tradycyjnej, liniowej formuły gier platformowych. Rewolucja nadeszła dopiero w 1997 roku, wraz z wydaniem gry Castlevania: Symphony of the Night na pierwsze PlayStation. Tytuł ten, zaprojektowany przez Toru Hagiharę, dość śmiało czerpał z formuły wypracowanej przez Metroida, łącząc ją z elementami RPG. Gracze otrzymali więc do eksploracji rozległy zamek połączony siecią korytarzy, system levelowania postaci oraz rozbudowany ekwipunek.

To właśnie fuzja tych dwóch podejść do projektowania gier dała początek nowemu podgatunkowi. Aczkolwiek sam termin „metroidvania” nie pojawił się od razu. Został on ukuty dopiero około 2003 roku przez Jeremy’ego Parisha, dziennikarza branży gier. Parish użył tego określenia recenzując grę Castlevania: Aria of Sorrow na Game Boy Advance, chcąc w zwięzły sposób opisać jej styl rozgrywki.

Castlevania

Początkowo termin krążył głównie w środowisku fanów i krytyków gier, ale z biegiem czasu zyskiwał na popularności. Przyczyniły się do tego nie tylko kolejne odsłony serii Metroid i Castlevania, ale także niezależne produkcje, które zaczęły adaptować podobny styl rozgrywki. Gry takie jak Cave Story z 2004 roku czy Shadow Complex z 2009 pomogły ugruntować pozycję metroidvanii jako osobnego, rozpoznawalnego podgatunku.

Dziś termin metroidvania jest powszechnie używany w branży gier – zarówno przez krytyków i graczy, jak i przez samych deweloperów. Co ciekawe, niektórzy twórcy celowo projektują swoje gry jako metroidvanie, uznając to za osobny gatunek z własnymi konwencjami.

Warto zauważyć, że choć nazwa wywodzi się od dwóch konkretnych serii, obecnie określenie to jest stosowane do opisania wielu gier, które niekoniecznie są bezpośrednio związane z Metroidem czy Castlevanią, ale prezentują podobny styl rozgrywki i projektowania poziomów.

Metroid Prime GameCube

Metroidvania: cechy i wyróżniki gatunku

Gry typu metroidvania charakteryzują się unikalnym połączeniem elementów, które tworzą ich specyficzną tożsamość. Oto najważniejsze cechy wyróżniające ten gatunek:

  1. Nieliniowa eksploracja: świat gry jest zazwyczaj rozległy i połączony, zachęcający graczy do swobodnego odkrywania różnych ścieżek i obszarów. Często gracze mogą wybierać, w jakiej kolejności będą eksplorować różne części mapy.
  2. Progresywne zdobywanie umiejętności: w trakcie gry bohater zdobywa nowe zdolności lub przedmioty, które nie tylko wzmacniają go w walce, ale także umożliwiają dostęp do wcześniej niedostępnych obszarów. To kluczowy element mechaniki gry, napędzający zarówno progresję, jak i eksplorację.
  3. Backtracking: gracze są zachęcani (a często zmuszani) do powracania do wcześniej odwiedzonych lokacji z nowymi umiejętnościami, aby odkryć ukryte sekrety lub odblokować nowe ścieżki.
  4. Mapa jako kluczowy element: gry z podgatunku metroidvanii zwykle oferują rozbudowany system map, który gracze stopniowo odkrywają. Mapa często zawiera oznaczenia niedostępnych jeszcze przejść, zachęcając do późniejszej eksploracji.
  5. Platformowe elementy rozgrywki: większość gier z tego gatunku zawiera elementy zręcznościowe charakterystyczne dla gier platformowych, takie jak skakanie, wspinanie się czy unikanie pułapek. Warto jednak nadmienić, że z biegiem lat gatunek metroidvanii ewoluował na tyle, że już nie kojarzy się wyłącznie z grami platformowymi. Bardzo często o niektórych tytułach mówi się jako o „grach z elementami metroidvanii”, np. w przypadku Star Wars: Upadły Zakon czy Ocalały.
  6. System walki: choć nie jest to regułą, wiele gier metroidvania oferuje rozbudowany system walki, często z różnorodnymi broniami i umiejętnościami bojowymi do odblokowania.
  7. Elementy RPG: niektóre gry z tego gatunku wprowadzają systemy rozwoju postaci znane z gier RPG, takie jak zdobywanie doświadczenia, levelowanie czy ulepszanie ekwipunku.
  8. Złożona, połączona struktura świata: świat gry jest zwykle zaprojektowany jako jedna duża, spójna mapa z wieloma połączeniami między różnymi obszarami, często z ukrytymi skrótami i sekretami.
  9. Narracja poprzez eksplorację: historia i lore świata są często przekazywane nie tylko poprzez cutscenki czy dialogi, ale także poprzez odkrywanie środowiska, znajdowanie notatek czy obserwację otoczenia.
  10. Stopniowe odkrywanie tajemnic: gry metroidvania często zawierają złożone zagadki środowiskowe i sekrety, które można rozwiązać dopiero po zdobyciu odpowiednich umiejętności lub przedmiotów.
Gra Castelvania Dracula X

Najlepsze gry typu metroidvania. Klasyki i nowości, które warto sprawdzić

Super Metroid (1994, SNES)

Klasyk, który ustanowił standardy dla przyszłych metroidvanii. Eksplorując tajemniczą planetę Zebes, gracze zanurzają się w atmosferę izolacji i tajemnicy. Każdy nowy obszar kusi sekretnymi przejściami i ukrytymi ulepszeniami, zachęcając do dokładnego badania wszystkich zakątków.

Płynna, dynamiczna rozgrywka, połączona z mistrzowskim designem poziomów, sprawia, że nawet dziś, trzy dekady po premierze, Super Metroid jest grą, do której warto wrócić, ponieważ czas był dla niej nadzwyczaj łaskawy.

Super Metroid SNES

Castlevania: Symphony of the Night (1997, PlayStation)

Symphony of the Night to tytuł, który – jak już wspomniałem wcześniej – nie dość, że zrewolucjonizował serię Castlevania, to jeszcze pomógł zdefiniować gatunek metroidvanii.

W grze wcielamy się w Alucarda, przemierzającego rozległy, gotycki zamek pełen tajemnic i niebezpieczeństw. Gra zachwyca nie tylko piękną, ręcznie rysowaną grafiką i kultową ścieżką dźwiękową, ale także rozbudowanym systemem rozwoju postaci i ekwipunku. Eksplorowanie nowych obszarów zamku, zdobywanie potężnych zdolności i odkrywanie ukrytych sekretów pomogło stworzyć niezapomniane doświadczenie, które inspiruje twórców gier po dziś dzień.

Hollow Knight (2017, PC, Switch, Xbox One, PlayStation 4)

Hollow Knight to współczesne arcydzieło, które z szacunkiem czerpie z klasyki gatunku, jednocześnie wprowadzając świeże pomysły. Zagłębiamy się w mroczny, ręcznie rysowany świat Hallownest, pełen tajemnic i niebezpieczeństw. Każdy nowy obszar zaskakuje unikalnym designem i wyzwaniami, a głęboka, melancholijna atmosfera gry wciąga na długie godziny.

Hollow Knight wyróżnia się nie tylko piękną oprawą wizualną, ale także wymagającą rozgrywką i bogatą narracją środowiskową, która zachęca graczy do samodzielnego odkrywania historii upadłego królestwa.

Hollow Knight

Ori and the Blind Forest (2015, PC, Xbox One)

Ori and the Blind Forest to poetycka podróż przez baśniowy, przepięknie animowany świat. Gra urzeka nie tylko wizualnie, ale także emocjonalną narracją i płynną, akrobatyczną rozgrywką. Jako mały duszek Ori przemierzamy magiczny las, zdobywając nowe umiejętności i odkrywając jego sekrety.

Każdy nowy obszar jest wizualną ucztą, której dopełnienie stanowi sugestywna, klimatyczna muzyka. Ori and the Blind Forest udowadnia, że metroidvanie mogą być nie tylko gameplayowym wyzwaniem, ale też nośnikiem poruszających historii.

Axiom Verge (2015, PS4, PC, Xbox One, WiiU, PS Vita, Switch)

Axiom Verge to hołd dla klasycznych metroidvanii, przy jednoczesnym zachowaniu współczesnych standardów. Gra przenosi nas w mroczny świat sci-fi pełen biomechanicznych stworzeń i tajemniczych technologii. Unikalne mechaniki, takie jak możliwość „glitchowania” otoczenia, dodają świeżości do znanej formuły. Axiom Verge zachwyca nie tylko retro estetyką, ale także złożoną narracją, która skłania do refleksji nad naturą rzeczywistości i tożsamości.

Axiom Verge

SteamWorld Dig 2 (2017, Switch, PC, PS4, PS Vita, 3DS, Xbox One)

SteamWorld Dig 2 to urzekająca mieszanka metroidvanii z elementami gier o eksploracji i kopaniu. Gracze wcielają się w Dorothy, robotyczną poszukiwaczkę przygód, która zagłębia się w tajemnicze podziemia w poszukiwaniu zaginionego przyjaciela. Gra zachwyca swoim unikalnym podejściem do gatunku, łącząc satysfakcjonującą mechanikę kopania i modyfikacji terenu z klasycznymi elementami metroidvanii.

Metroid Dread (2021, Switch)

Długo wyczekiwany powrót serii do swoich dwuwymiarowych korzeni, jednocześnie wprowadzający serię w nową erę. Gra kontynuuje epicką sagę łowczyni nagród Samus Aran, przenosząc akcję na tajemniczą planetę ZDR. Dread mistrzowsko łączy klasyczne elementy serii z nowoczesnymi mechanikami, tworząc doświadczenie, które jest jednocześnie znajome i świeże.

Gracze eksplorują rozległy, połączony świat pełen niebezpieczeństw i tajemnic. Nowym elementem są sekcje ucieczki przed E.M.M.I. – niezniszczalnymi robotami tropiącymi Samus. Te sekwencje wprowadzają element napięcia i strachu, dodając grze elementy survival horroru i usprawiedliwiając tytuł.

Dead Cells (2018, PC, PS4, PS5, Xbox One, Switch, iOS, Android)

Dead Cells łączy elementy metroidvanii z mechanikami roguelike, tworząc uzależniające doświadczenie pełne akcji. Gracze eksplorują stale zmieniający się zamek, walcząc z różnorodnymi przeciwnikami i zbierając nowe bronie i umiejętności. Każda śmierć to nowy początek, ale także szansa na odkrycie nowych sekretów i strategii. Dynamiczna walka, ogromna różnorodność ekwipunku i stały postęp sprawiają, że Dead Cells to gra, do której chce się wracać wielokrotnie.

Bloodstained: Ritual of the Night (2019, PC, PS4, Xbox One, Switch, Android, iOS)

Stworzony przez Koji Igarashiego, duchowego ojca Symphony of the Night, Bloodstained: Ritual of the Night to powrót do korzeni gatunku w nowoczesnym wydaniu. Gra oferuje rozległy, gotycki świat pełen demonów i magii, z rozbudowanym systemem craftingu i umiejętności.

Gracze wcielają się w Miriam, ofiarę alchemicznego eksperymentu, przemierzającą nawiedzone zamczysko w poszukiwaniu zemsty i odkupienia. Bloodstained zachwyca nie tylko nostalgicznym klimatem, ale także innowacyjnymi mechanikami, które odświeżają klasyczną formułę.

Guacamelee! (2013, PS3, PS Vita, PC)

Guacamelee! to energetyczna i kolorowa metroidvania, która czerpie inspirację z meksykańskiego folkloru i kultury. Gracze wcielają się w Juana Aguacate, farmera, który przemienia się w potężnego wojownika, aby uratować świat żywych i umarłych przed złym szkieletem Carlosem Calacą.

Gra wyróżnia się swoim unikalnym, kreskówkowym stylem graficznym, pełnym żywych kolorów i meksykańskich motywów. Humor gry, pełen popkulturowych odniesień i zabawnych dialogów, dodaje jej dodatkowego uroku.

Iconoclasts (2018, PC, PS Vita, PS4, Switch, Xbox One)

Ambitna, ręcznie rysowana metroidvania, która jest owocem ośmioletniej pracy jednego dewelopera, Joakima Sandberga. Gra przenosi graczy do fascynującego świata science fiction, gdzie religia, polityka i technologia splatają się w skomplikowanej fabule.

Gracze wcielają się w Robin, młodą mechaniczkę żyjącą w opresyjnym społeczeństwie, gdzie jej profesja jest zakazana. Głównym narzędziem Robin jest ogromny klucz, który służy zarówno jako broń, jak i narzędzie do rozwiązywania zagadek środowiskowych.

Iconoclasts wyróżnia się nie tylko piękną, pixel-artową grafiką, ale przede wszystkim złożoną narracją. Gra porusza poważne tematy, takie jak wiara, autorytaryzm i indywidualizm, przedstawiając je przez pryzmat barwnych, dobrze napisanych postaci.

Iconoclasts