CCTV – co to? Czym jest monitoring wizyjny?

Bezpieczeństwo to jedna z najważniejszych przyczyn, dla której właściciele firm (dużych i małych) sięgają po monitoring wizyjny. Ten wynalazek z początku XX wieku ma również i inne zastosowania, tak w kontekście szerszym (miejskim), jak i węższym (domowym). Co to konkretnie CCTV i jakie mogą być z niego korzyści? O czym pamiętać, gdy po niego sięgamy?

CCTV – co to jest?

CCTV to angielski skrót oznaczający closed circuit television, czyli telewizję zamkniętego obwodu. W języku polskim spotkamy kilka różnych nazw, której lepiej lub gorzej oddają to, czym CCTV jest: telewizja przemysłowa, wideonadzór, monitoring wizyjny czy telewizyjny system dozorowy. Zasadniczo chodzi o telewizję, która – w odróżnieniu od masowych kanałów – przeznaczona jest dla bardzo wąskiego grona odbiorców. Stanowią je osoby w centrum odbiorczym, gdzie transmitowany jest obraz z kilku czy nawet kilkuset kamer, rozsianych po danym obiekcie.

Obiektem takim nie musi być tylko budynek przemysłowy czy fabryka. CCTV spotkamy także na lotniskach, w szkołach i uczelniach, sklepach, szpitalach, urzędach czy więzieniach. Jak również, oczywiście, w domach.

centrum monitoring wizyjny
Źródło: Adobe Stock

Jaka jest funkcja CCTV?

Po monitoring wizyjny sięga się przede wszystkim ze względów bezpieczeństwa. Dzięki niemu dowiadujemy się o zajściu (włamanie, kradzież, uszkodzenie naszego mienia – elewacji, samochodu..), możemy podjąć odpowiednią akcję (powiadomić policję czy ochronę) oraz ustalić istotne szczegóły, jak tożsamość i liczba przestępców lub intruzów. Pomaga tutaj ciągle rozwijające się oprogramowanie, które nierzadko wspiera sztuczna inteligencja. Poza tym już sama obecność monitoringu wizyjnego może zniechęcić złodzieja czy chuligana.

złodziej na obrazie cctv
Źrodło: Adobe Stock

CCTV pomaga także zapobiegać wypadkom lub zarządzać kryzysem. Na przesyłanym z kamer obrazie widać, że dzieje się coś złego (usterka na produkcji, leje się woda, iskrzy się z instalacji, z pomieszczenia unosi się dym) i niewesołą sytuację można zażegnać w zarodku. A gdy sytuacja zacznie eskalować, łatwiej jest przeprowadzać ewakuację czy sprawdzać, jakie jeszcze inne pomieszczenia objął pożar lub zalanie.

Monitoring wizyjny może być także wykorzystywany np. w:

  • handlu – dla monitorowania trendów zakupowych, ale także tego, jak klienci poruszają się po sklepie czy gdzie i w jakich godzinach robi się tłoczno;
  • medycynie – przy sprawdzaniu gdzie i w jakim stanie są pacjenci, stwierdzaniu, czy nie zbliża się atak (astmy, padaczki…), jak również stawianiu diagnozy (inteligetne oprogramowanie pomaga odczytać z wyrazu twarzy, czy daną osobę coś boli, czegoś się boi itd.) ;
  • zapobieganiu samobójstwom – na podstawie materiału z CCTV łatwiej jest identyfikować osoby, które chcą odebrać sobie życie;
  • opiece nad osobami starszymi i dziećmi – ustalanie, kiedy opuściły mieszkanie;
  • monitoringu miejskim – pomaga gromadzić informacje na temat np. natężenia ruchu.
cctv monitoring wizyjny w sklepie
Źródło: Adobe Stock

Co składa się na system CCTV?

  • kamery CCTV – za dominujący model uważano (i niekiedy nadal uważa się) kamery analogowe, coraz większą popularnością cieszą się jednak kamery IP;
  • rejestrator – cyfrowy (DVR) lub sieciowy (NVR), charakterystyczny dla kamer IP – to w jego pamięci przechowywany jest nagrywany materiał – może on również być zapisywany na zewnętrznych nośnikach pamięci (w tym także serwerach NAS)  lub trafiać do chmury (poleca się rozwiązanie hybrydowe: rejestrator plus chmura);
  • kable – (koncentryczne dla analogów, RJ45 dla cyfrowych, także Ethernet dla zasilania PoE) – do przesyłania prądu oraz sygnału (w przypadku PoE do obu tych czynności tych służy jeden kabel)  – jakkolwiek popularne są rozwiązania bezprzewodowe, nie poleca się całkowitej rezygnacji z kabli na rzecz łączności Wi-Fi;
  • switche (przełączniki) – łączące kamery z rejestratorem – niektóre rejestratory posiadają wbudowany switch, w innym przypadku trzeba dokupić go osobno;
  • oprogramowanie do zarządzania systemem CCTV – umożliwia wysyłanie powiadomień o zajściach, wprowadzanie stref, w których działa monitoring wizyjny, czy takie inteligentne funkcje systemu, jak: rozpoznawanie ludzi, liczenie ich, wykrywanie ruchu, uczenie się twarzy, zapamiętywanie konkretnych osób, a nawet wykrywanie konkretnych zdarzeń (np. pożaru);
  • monitory – można na nich na bieżąco śledzić zdarzenia, jak również przeglądać nagrania – funkcję monitora mogą spełniać też komputery oraz urządzenia mobilne z odpowiednią aplikacją, która pozwala odbierać powiadomienia i zdalnie zarządzać CCTV.
kamera CCTV co to
Źródło: Pixabay

Który system CCTV jest lepszy?

System CCTV z kamerami analogowymi to rozwiązanie tańsze (jedynie DVR może być trochę droższy), względnie prostsze w instalacji (przynajmniej jeśli chodzi o stronę oprogramowania). Trzeba jednak liczyć się z mniejszą elastycznością przy rozbudowie systemu (choć istnieją DVR, które można połączyć także z kamerami IP), koniecznością podłączenia każdej z kamer do rejestratora i doprowadzenia do nich zasilania osobnym kablem koncentrycznym, który jest mniej wygodny w użyciu.

Przetwarzanie obrazu dokonuje się z poziomu rejestratora. Zwykle mówi się, że wpływa  to na gorszą, względem NVR, jakość, choć można spotkać też opinie przeciwne. Zarzuca się także ograniczone możliwości przesyłu dźwięku (z tym również się polemizuje). Jak jednak zobaczymy dalej, w przypadku CCTV nie jest to aż tak istotna kwestia.

Kamery IP tymczasem same przetwarzają obraz, który jest następnie wysyłany do rejestratora. Oferują lepszą jakość, możliwość monitorowania zdarzeń przez internet czy wysyłania powiadomień. A także zasilania PoE, dzięki czemu unika się bałaganu z przewodami czy rozdzielaczami. System CCTV z NVR jest również zasadniczo bardziej mobilny i elastyczny pod kątem rozbudowy (dopuszcza kamery bezprzewodowe i przewodowe).

Jako największy minus tego rozwiązania wskazuje się koszty, wyższe niż przy odpowiedniku analogowym. Na szczęście ceny systemów CCTV z kamerami IP stają się coraz bardziej przystepne. Wskazuje się także, że nauczenie się korzystania z niego może zajmować więcej czasu. Może być również bardziej podatny na atak hakerski. Dlatego trzeba przyłożyć więcej uwagi do jego zabezpieczenia.

CCTV – a po co to? Czy warto korzystać z monitoringu wizyjnego i jak to robić?

W kontekście wydatków, jakie ponosi się przy instalacji CCTV, podnoszona jest kwestia opłacalności i zasadności używania monitoringu wizyjnego. Tym bardziej, że (mówiąc o monitoringu miejskim) statystycznie spadek przestępczości dzięki jego stosowaniu jest raczej niewielki i powiązany z innym czynnikami. Z badań wynika, że w przestrzeni publicznej kamery ograniczają głównie kradzieże (kieszonkowe, sklepowe, samochodowe) lub naruszenie mienia. Gorzej natomiast radzą sobie z przestępstwami z wykorzystaniem przemocy.

Pojęcia „monitoring wizyjny” czy „wideonadzór” mogą się także po prostu źle kojarzyć i przywodzić na myśl wszechobecną inwigilację rodem z powieści Orwella. Przeciwnicy CCTV w przestrzeni publicznej wskazują na prawo do prywatności oraz że zasadne jest monitorowanie tylko pewnej bardziej narażonej przestrzeni.

monitoring wizyjny miejski ludzie obserwowani
Źródło: Adobe Stock

Dlatego przed wyposażeniem swojej firmy, placówki czy domu w monitoring wizyjny dobrze jest określić, czy jest on nam faktycznie niezbędny. Czy możemy w jego miejsce wprowadzić jakąś alternatywę (np. korzystnie z agencji ochrony, psa wartownika, czujników itp.). Pamiętajmy też o tym, że obecność CCTV nie zwalnia ze stosowania innych środków bezpieczeństwa. I nie chodzi tylko o zamki, wzmocnione szyby, alarmy czy sensory.

Jak to zwykle bywa w przypadku technologii, często przecenia się ją samą, pomijając natomiast czynnik ludzki. Zwraca na to uwagę Akademia Monitoringu Wizyjnego, która propaguje systemowy i proaktywny model CCTV. Kluczową rolę odgrywa w nim personel, na którym spoczywa obowiązek wczesnego wykrywania i szybkiego reagowania na zagrożenia. To nadal wyszkolony człowiek musi we właściwy sposób odczytać sygnały niewerbalne (na przykład nietypowe zachowanie jakiejś osoby), choć inteligentny soft może być bardzo pomocny (korzystając z uczenia maszynowego, potrafi np. rozpoznać osobę w pozycji strzeleckiej czy agresywnej).

Oczywiście – sprzęt jest bardzo ważny, jednak musi on być właściwie dobrany, skonfigurowany, a także zarządzany (tu ważne są też odpowiednie procedury).

Źródło: Adobe Stock

Joanna Kabzińska i Michalina Szafrańska w artykule poświęconym zasadom sprawdzania skuteczności monitoringu wizyjnego, przywołują dziesięć zasad odpowiedzialnego wdrażania CCTV, które sformułowała Nancy G. La Vigne z Urban Institute w Waszyngtonie oraz jej współpracownicy  – dotyczą one monitoringu wizyjnego w przestrzeni miejskiej, ale część z nich jednak także odnieść do użytku prywatnego:

  1. określenie potrzeb, za które ma odpowiadać monitoring wizyjny, oraz budżetu inwestycji,
  2. zaplanowanie (przed inwestycją) zasad zarządzania kamerami, niezbędnej infrastruktury oraz innych kosztów, jakie mogą wynikać z funkcjonowania monitoringu w perspektywie czasu,
  3. dobór miejsc lokalizacji kamer w taki sposób, by zapewnić dobrą widoczność,
  4. rozważenie integracji monitoringu wizyjnego z innymi technologiami (np. systemami inteligentnego monitoringu, mapami przestępczości),
  5. zachowanie równowagi między użytecznością monitoringu a ochroną prywatności i innych praw obywatelskich,
  6. rozważenie zysków i kosztów wprowadzenia kamer opierających się na stałym, aktywnym monitoringu (nieprzerwana obserwacja obrazu z kamer przez operatorów),
  7. integracja kamer monitoringu z istniejącymi praktykami i procedurami w zakresie zapewniania bezpieczeństwa i porządku publicznego,
  8. ukształtowanie i utrzymanie realistycznych oczekiwań wobec jakości zapisów monitoringu,
  9. wykorzystanie monitoringu wizyjnego jako narzędzia stanowiącego uzupełnienie dotychczasowych działań prewencyjnych (np. patrole policyjne), wykrywczych i dowodowych,
  10. świadomość dowodowych możliwości zapisów z monitoringu wizyjnego, które mogą stanowić tylko (lub aż) uzupełnienie innych środków dowodowych (np. zeznań świadków).

Monitoring wizyjny a prawo. W jaki sposób reguluje ono korzystanie z CCTV?

Podstawa prawna do użycia CCTV jest zależna od sytuacji – inna na terenie pracy, inna w domu, a inna, gdy chodzi o miasto czy powiat . Na pewno naszym podstawowym obowiązkiem jest powiadomienie o samym działaniu monitoringu. Prowadzenie go przy pomocy ukrytej kamery może skończyć się  sprawą w sądzie. Czy wystarczy tabliczka z piktogramem? Zdaniem ekspertów to za mało.

cctv monitoring wizyjny piktogram
Źródło: Pixabay

Przy powiadamianiu o działaniu CCTV powinno się zamieścić (w zgodzie z artykułem 13 RODO) zasadniczo takie informacje:

  • kto jest administratorem danych i jak można się z nim skontaktować (tyczy się to również użycia CCTV na terenie domu) – jeżeli mamy przedstawiciela, podajemy również jego dane i kontakt;
  • (ewentualnie) jak można skontaktować się z Inspektorem Ochrony Danych Osobowych (jeżeli został powołany);
  • jakie są cele przetwarzania danych oraz ich podstawa prawna;
  • kim są odbiorcy lub jaką kategorię reprezentują (osoby fizyczne, prawne, organy publiczne…);
  • jaki jest zakres obserwowanego obszaru;
  • przez jaki okres nagrania są przechowywane lub jakie są kryteria ustalania takiego okresu;
  • jakie prawa mają obserwowane osoby (w tym możliwość złożenia skargi od prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych – UODO);
  • gdzie można uzyskać pozostałe informacje.
tabliczka monitoring RODO
Źródło: Szyldy-Tablice.pl

Jeśli monitoring wizyjny dotyczy przestrzeni publicznej, to dobrze jest zamieścić wszystkie te dane na stronie internetowej administratora oraz na stronie BIP. 

FAQ. 10 pytań i odpowiedzi związanych z CCTV

Kamery monitoringu wizyjnego nie mogą obejmować tzw. miejsc ochrony intymności i prywatności (łazienek, toalet, szatni, palarni, stołówki…) - można je monitorować tylko w wyjątkowych sytuacjach, przy zachowaniu odpowiednich procedur. Prawo oświatowe dodaje tu również m.in. klasy czy gabinety pedagogiczne. A wytyczne Europejskiej Rady Danych wspominają też nawet o parkach czy ławkach miejskich. Raz jeszcze pojawia się kwestia zasadności monitoringu danego terytorium oraz możliwych alternatyw. Nie można też obserwować posesji sąsiadów oraz dalszej okolicy.

Kiedy są to osoby, które wykonują dla nas pracę na naszym terytorium (pracownicy, robotnicy, opiekunowie, sprzątacze…). Jeśli są one zatrudnione na podstawie umowy o pracę, musimy uwzględnić przepisy o monitorowaniu pracowników.

Zgodnie z artykułem 222. KP, można go wprowadzić, gdy jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników lub ochrony mienia lub kontroli produkcji lub zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Sugeruje się także rozszerzenie zapewnienia bezpieczeństwa o osoby przebywające na terenie zakładu pracy tymczasowo (klientów, osób samozatrudnionych). Zawsze obowiązuje nas konieczność poinformowania o prowadzeniu monitoringu i związanych z nim kwestiach.

Osoby obserwowane, a także policja lub ubezpieczyciel (w związku z kradzieżą, napaścią czy zniszczeniem mienia). Mogą o nie poprosić również osoby prywatne, które mają uzasadnienie takiej prośby (np. uszkodzono samochód, który znajdował się w zasięgu naszego systemu CCTV). W tym wypadku koniecznie oceniamy, czy podzielenie się nagraniem jest faktycznie zasadne (trzeba wziąć pod uwagę tożsamość wnioskodawcy, jego korzyść i to, czy jest ona ważniejsza od prawa nagranych osób do prywatności, negatywne skutki, które mogą te osoby spotkać po udostępnieniu nagrania...).

Robimy tak, jeśli udostępniamy je osobom obserwowanym – wówczas twarze innych osób, które znalazły się na nagraniu, powinny zostać zamazane. Jeśli trafiają one do policji albo ubezpieczyciela lub są udostępniane stronom trzecim, nie trzeba tego robić (choć w drugim przypadku sugeruje się zabezpieczyć nagranie i powiadomić żądającą osobę, że zostanie ono wydane na żądanie odpowiednich organów lub ubezpieczyciela). Twarz możemy zamazać przy pomocy odpowiedniego programu / edytora video. Z opcji zamazywania twarzy można skorzystać także przy monitoringu miejsc ochrony prywatności (np. w szatni), a także do pikselowania przestrzeni, która wykracza poza nasz obszar monitoringu.

Publikowanie w sieci wizerunków nagrywanych osób (to właśnie m.in. o nie chodzi, gdy mowa jest o danych osobowych - do tego dochodzą też inne obrazy umożliwiające identyfikację, jak np. numery rejestracyjne) jest zabronione. Zamieszczenie takich materiałów w internecie może skończyć się sprawą w sądzie oraz odpowiedzialnością przed prezesem UODO.

Tak. Trzeba jednak ustalić w umowie zasady powierzania danych - określić czas, zakres oraz cel monitorowania, a także obowiązki agencji co do bezpieczeństwa danych. Agencja nie może wykorzystywać naszych nagrań do realizacji swoich celów, które nie mają związku z umową.

Osoby takie mają m.in. prawo do informacji o działaniu monitoringu (i innych informacjach związanych z nim oraz przetwarzaniem danych), prawo dostępu do nagrań (w uzasadnionych przypadkach), prawo do żądania usunięcia dotyczących ich danych, anonimizacji wizerunku, oraz do przetwarzania danych przez określony czas.

Choć często mówi się o 3 miesiącach, zależy to od bardzo wielu czynników. Począwszy od tego, o jaki system monitoringu wizyjnego chodzi, a skończywszy na celu, w jakim się te nagrania przechowuje. Inaczej wygląda przeglądanie nagrań z monitoringu całodobowego (tu sugeruje się przechowywanie nie dłużej niż 24 godziny), inaczej – jeśli nagranie jest materiałem do wyjaśnienia jakiegoś incydentu. Przyjmuje się jednak, że powinno się przechowywać je nie dłużej niż wymaga określony cel (identyfikacja osoby, zakończenie sprawy itd.) i raczej przyjmować czas krótszy niż dłuższy.

Zasadniczo nie. Może to zostać uznane za nadmiarową formę przetwarzania danych i wiązać z odpowiedzialnością administracyjną, cywilną czy nawet karną. Wyjątek to monitoring prowadzony przez służby porządkowe i specjalne.

Sprawdźcie także:

Sprzęt CCTV dostępny w sklepie x-kom

Zachęcamy do sprawdzenia urządzeń do monitoringu, które oferuje x-kom. Firmy, które specjalizują się w montażu systemów CCTV, oraz planują zakup sprzętu w hurtowych ilościach, mogą składać zapytania przez formularz kontaktowy.

Źrodła:

  • Wikipedia (Telewizja przemysłowa; Closed-circuit Television);
  • Paessler The Monitoring Experts (What is CCTV? Definition and Details);
  • Security Coverage (What Does CCTV Stand For?)
  • Security Systems Blog – Secure IT Securities Corp. (What Is CCTV and How Does It Work? Your Questions, Answered);
  • Verkada (Surveillance Video Storage – Features and Best Practices; Hybrid Cloud Video Storage – Security Camera Solutions; DVR vs. NVR – What’s The Difference? | Pros and Cons);
  • Nelly’s Security (What’s the Difference Between an NVR and a DVR? Let’s Pick Your Next Video Surveillance Recorder!);
  • Akademia Monitoringu Wizyjnego (Filozofia);
  • J. Kabzińska, M. Szafrańska, Zasady ewaluacji skuteczności monitoringu wizyjnego, „Przegląd Policyjny” vol. 4 (132), 2018
  • UODO (Wskazówki Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowychdotyczące wykorzystywania monitoringu wizyjnego; 10 wskazówek na temat monitoringu wizyjnego prywatnych posesji);
  • LEX.pl (Monitoring publiczny a RODO);
  • GDPR.pl (Artykuł 13 – Informacje podawane w przypadku zbierania danych od osoby, której dane dotyczą);
  • European Data Protection Board (Wytyczne 3/2019 w sprawie przetwarzania danych osobowych przez urządzenia wideo);
  • LexLege (Art. 222. KP);
  • FXMAG (Kamery monitoringu domowego a polskie prawo – komentuje ekspert Netatmo);
  • budujemydom (J. Werner, Kamery monitoringu CCTV w gotowym domu – zasada działania, koszty);
  • Poradnik Przedsiębiorcy (D. Łesak, Czy monitoring wizyjny w pracy jest dozwolony przez RODO?);
  • Edukacja Prawnicza (J. Cur, Monitorowanie pracowników);
  • Polskie Centrum Certyfikacji Bezpieczeństwa Informacjii Ochrony Danych Osobowych Sp. z o.o. (G. Grabowski, Obowiązki pracodawcy przy stosowaniu monitoringu w miejscu pracy);
  • Odo24.pl (K. Szczypińska, Udostępnianie danych z monitoringu – praktyczne wskazówki; J.Ożóg, Monitoring wizyjny na gruncie najnowszych wytycznych EROD);
  • materiały własne.