Football Manager rasistowski? Przeprowadzono analizę, z której wynika, że coś może być na rzeczy

„Let’s Kick Racism Out of Football”. Hasło kampanii przeciw rasizmowi w piłce nożnej znane jest doskonale wszystkim graczom serii Football Manager. Od niepamiętnych czasów bowiem włączane jest do slajdów wyświetlających się podczas uruchamiania gry. Ogromne było więc moje zaskoczenie, gdy zapoznałem się z analizą przeprowadzoną przez portal Quartz (qz.com), z której wynika, że popularny FM ma problem… z rasizmem.

Futbol, rasizm i Football Manager

Seria Football Manager od wielu lat umożliwia graczom wejście w buty menedżera piłkarskiego. Doświadczenia całej tej złożoności składającej się na prowadzenie zespołu od strony sportowej i organizacyjnej. Istotną cechą każdej odsłony jest drobiazgowy realizm. Twórcy oddają graczowi do dyspozycji bazę kilkuset tysięcy rzeczywistych zawodników i członków sztabu szkoleniowego, ocenionych według dziesiątek kryteriów – sportowych i osobowościowych.

Niedawno seria znalazła się na celowniku redaktorów portalu Quartz, którzy postanowili sprawdzić, czy kolor skóry zawodników i trenerów przekłada się na ocenę indywidualnych atrybutów mentalnych.

Football Manager 2020

Na czym polega rozgrywka w Football Managerze?

Tym, którzy w Football Managera nie mieli jak dotąd okazji zagrać, musimy wyjaśnić kilka kwestii dotyczących mechaniki gry. Najogólniej rzecz ujmując, FM pozwala graczom zasymulować doświadczenie zarządzania profesjonalną drużyną piłkarską, uwzględniając ogrom różnej maści szczegółów, o które musimy zadbać, aby nasz team osiągał jak najlepsze wyniki. Oprócz wyboru składu, formacji i taktyki odpowiadamy także m.in. za kontakty z mediami oraz za nastrój każdego zawodnika z osobna.

W trakcie samych spotkań nie mamy bezpośredniego wpływu na obraz gry; nie sterujemy zawodnikami, nie decydujemy, do kogo mają podać, kiedy wdać się w drybling, a kiedy próbować strzałów zza pola karnego. Nasza rola ogranicza się do korekty przedmeczowych założeń taktycznych, wprowadzania na plac gry rezerwowych i mobilizowania zespołu zza linii bocznej. Rezultat meczu jest zależny od wielu czynników; część w wynika z tego, w jaki sposób przygotowaliśmy zespół do spotkania, istotne są także indywidualne, unikatowe cechy naszych zawodników, zdarza się też, że o wyniku przesądza sytuacja losowa, np. kontuzja piłkarza w momencie, gdy wykorzystaliśmy już wszystkie zmiany (choć w tym przypadku nie można mówić o pełnej losowości, bo każdy zawodnik ma swój wskaźnik podatności na kontuzje) i zmuszeni jesteśmy kończyć mecz w dziesiątkę.

Warto w tym miejscu nadmienić, że Football Manager jest powszechnie uważany za grę tak realistyczną, że jego bazę wykorzystuje do scoutingu wiele klubów z czołowych lig europejskich, a prawdziwi menedżerowie grają w FM-a, aby szlifować swoje kompetencje i przenosić je na grunt rzeczywisty.

Już w 2008 Daily Record informował o tym, że Everton stał się pierwszym klubem na świecie oficjalnie wykorzystującym bazę zawodników w Football Managerze. W 2014 roku natomiast Thomas Schmider, szef firmy Prozone, „lidera rynku profesjonalnych analiz sportowych”, która naówczas nawiązała współpracę z Sports Interactive, oznajmił: „baza SI jest bardzo wiarygodna, a połączeniu z naszymi możliwościami ten projekt stanie się najlepszą możliwą platformą do wyszukiwania odpowiednich graczy” (źródło: weszlo.com).

Football manager 2020 okładka

Jak oceniani są zawodnicy w FM?

Wszystkie atrybuty zawodników oceniane są w skali 1-20, gdzie 20 oznacza perfekcję. Oprócz umiejętności czysto piłkarskich, takich jak drybling, siła, zwinność, technika czy podania, ocenie podlegają też atrybuty osobowościowe, takie jak lojalność czy sportowa postawa (ang. sportsmanship). Suma tych cech tworzy osobowość piłkarza lub trenera, ta zaś przekłada się na zarówno na kwestie treningowe i boiskowe, jak i te, które rozgrywają się niejako za kulisami. Na przykład zawodnik z nisko ocenioną lojalnością może mocniej naciskać na transfer w sytuacji, gdy na stole pojawi się oferta z silniejszego klubu.

Gra wykorzystuje niewyobrażalną wręcz sieć scoutów piłkarskich do maksymalnie rzetelnego oceniania każdego zawodnika oraz członka personelu. Ostatecznie jednak wszystkie oceny są weryfikowane przez około stu specjalistów, którzy akceptują je lub modyfikują.

Co jeszcze podlega ocenie? Między innymi odcień skóry, gdzie 1 oznacza kolor najjaśniejszy, a 20 – najciemniejszy. Dla przykładu: kolor skóry rosyjskiego napastnika Alexandra Kokorina ma wartość 1, a senegalskiego pomocnika Badou Ndiaye – 20.

I tak analiza przeprowadzona przez Quartz dowodzi, że… 

Im ciemniejsza skóra zawodnika, tym gorzej ocenione cechy niefizyczne

Korzystając z danych znalezionych w edytorze Football Manager 2019, Quartz zbadał korelacje między kolorem skóry poszczególnych zawodników i członków sztabu szkoleniowego a ich ocenami za sportową postawę, temperament, profesjonalizm oraz lojalność.

Co ciekawe, do analizy włączono tylko jednostki „wybitne”, w tym przypadku takie, które na moment rozpoczęcia rozgrywki mają za sobą co najmniej 25 występów w reprezentacjach. W ten sposób wyselekcjonowano około 4800 piłkarzy i trenerów.

Jak możecie zobaczyć na poniższych wykresach, gracze i personel o jaśniejszym kolorze skóry mają większą szansę na uzyskanie 10 lub więcej punktów dla wspomnianych atrybutów.

FM 19 - wykres z portalu Quartz
Wykres pokazujący zależność między kolorem skóry zawodników i personalu a oceną atrybutów niefizycznych. Źródło: qz.com

W angielskiej Premier League rzecz ma się podobnie

Aby sprawdzić, czy zależność koloru skóry od oceny cech niefizycznych przypadkiem nie wynika z różnic na poziomie międzynarodowym lub ze specyfiki pracy w sztabie szkoleniowym, podobną analizę Quartz przeprowadził w oparciu o zawodników grających w Premier League, wyłączając tym razem trenerów, scoutów, fizjoterapeutów, dyrektorów sportowych etc. Ponadto aby uczynić wyniki jak najbardziej miarodajnymi, pod uwagę wzięto wyłącznie tych zawodników, którzy tygodniowo zarabiają więcej niż 1000 funtów, co pozwoliło wykluczyć młodych piłkarzy z akademii, którzy w rozgrywkach Premier League nie grają, a jeśli grają, to raczej epizodycznie.

Co się okazało tym razem? No cóż, w zasadzie to samo. Z analizy wynika, że gracze o jaśniejszej karnacji są lepiej oceniani pod względem atrybutów niefizycznych: 72% graczy o odcieniu skóry ocenionym między 1 a 5 dostało 10 lub więcej punktów dla cechy „profesjonalizm”, natomiast w puli zawodników ciemnoskórych (15-20) odsetek profesjonalistów wynosił już 55%.

Jak przekonuje Quartz, wynik analizy z pewnością nie będzie zaskoczeniem dla czarnoskórych graczy, takich jak napastnik Manchesteru City Raheem Sterling, który w zeszłym sezonie mówił o tym, w jaki sposób czarnoskórzy zawodnicy są traktowani przez media i fanów. Anglik wezwał nawet publicznie do nakładania surowszych kar drużynom, których kibice wykrzykują rasistowskie hasła i obelgi podczas spotkań.

FM 2019 - wykres Quartz
Wykres pokazujący korelacje między oceną atrybutu "profesjonalizm" a odcieniem skóry zawodników występujących na boiskach Premier League. Źródło: qz.com

Czy Football Manager rzeczywiście jest rasistowski?

Firma Quartz miała się kontaktować ze Sports Interactive, studiem odpowiedzialnym za tworzenie i rozwój serii Football Manager, ale – jak twierdzi – żadnego komentarza na temat przeprowadzonej analizy nie otrzymała.

Jako wieloletni fan Football Managera – w którego grałem jeszcze wtedy, gdy gra nosiła tytuł Championship Manager, konkretnie w sezonach 2002/2003 i 2003/2004 – a także zapalony obserwator angielskiego futbolu mam pewne wątpliwości dotyczące wyniku analizy, a już na pewno formułowanych na jej podstawie wniosków.

Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze, jak wiele osób pracuje nad rozwijaniem bazy zawodników i trenerów. Ich raporty, które potem przekładają się na oceny poszczególnych atrybutów, nie biorą się z próżni, lecz są wynikiem bardzo drobiazgowych analiz i obserwacji, a zapewne też konsultacji ze sztabem, który tego czy tamtego piłkarza widuje codziennie na treningu, zna jego słabe i mocne strony oraz na bieżąco monitoruje poczynione przezeń postępy.

W moim przekonaniu sieć scoutów odpowiedzialnych za tworzenie bazy jest zbyt złożona i zanadto nastawiona na maksymalizowanie realizmu w odzwierciedlaniu umiejętności zawodników – zarówno tych czysto piłkarskich, jak i mentalnych – aby znalazło się w niej miejsce na jakiekolwiek praktyki rasistowskie.

O poziomie realizmu w FM-ach niech zaświadczy fakt, że gra przewidziała wielkie kariery naprawdę sporej liczbie zawodników. I to w momencie, gdzie ci kopali piłkę na szczeblach juniorskich albo w mniejszych ligach, które interesują co najwyżej miejscowych kibiców. Piłkarski świat nie miał jeszcze pojęcia, kim jest Leo Messi albo Sergio Aguero, kiedy gracze Football Managera już wiedzieli, że obaj Argentyńczycy mogą stać się fenomenami na skalę światową. 

I owszem, twórcom gry zdarzało się przeszacowywać umiejętności i potencjał wielu młokosów, a tym samym strzelać niecelnie w swoich przewidywaniach, niemniej piłkarska kariera nie jest z góry zaplanowanym schematem i na jej przebieg wpływ ma cały ogrom różnorakich czynników – od przewlekłych i ciężkich kontuzji po regularne odwiedzanie barów i klubów nocnych.

O ile więc analiza firmy Quartz może dowodzić pewnej zależności, tak moim zdaniem niekoniecznie musi być świadectwem rasistowskiego podejścia twórców gry do czarnoskórych zawodników. Formułowanie tak mocnych wniosków wobec Sports Interactive wydaje mi się mocno przesadzone, niemniej wciąż jest to tylko moja subiektywna opinia, która bynajmniej nie musi pokrywać się z rzeczywistością.

Football Manager 2020 logo

Dla najwytrwalszych czytelników – niespodzianka. Kod rabatowy…

…obniżający cenę nadchodzącej wielkimi krokami nowej odsłony Football Manager z numerkiem 2020. Sports Interactive zapowiedział premierę gry na 8 listopada 2019, jednak już teraz możecie kupić egzemplarz gry w przedsprzedaży. Decydując się na zakup nowego FM-a w sklepie x-kom i wpisując kod rabatowy: football-manager, obniżycie wartość zamówienia aż o 10%.

Źródło: qz.com, Daily Records, weszlo.com