Przez soczewki do gwiazd, czyli kalendarz astronomiczny na rok 2021

Bracie, ja tam widzę tylko jakieś małe kropki

Nawigacja Google mówi Ci w nocy „jedź na północ”, a Ty zamierasz, usiłując przypomnieć sobie co wiesz o wyznaczaniu kierunku na podstawie gwiazd? Spokojnie, nie jest to obowiązkowa wiedza i nieznajomość gwiazdozbiorów to nie powód do wstydu. Ale znajomość — ha! To już niezły szpan na imprezie lub randce i +50 do szacunku u dziecka. Oczywiście, można się tego nauczyć z map nieba, aplikacji itp., ale bądźmy szczerzy — gdzie w tym przygoda? Co innego wyprawa poza miasto — samotnie czy z bliskimi — rozbicie obozu, rozstawienie teleskopu i kilka godzin spędzone na obserwacji bezmiaru kosmosu.

Tylko co tam obserwować? Otóż jak na próżnię, przestrzeń kosmiczna jest dość zatłoczona. Planety, gwiazdy, komety, satelity, księżyce, planetoidy, meteory, mgławice, galaktyki… Jest na czym wzrok zawiesić. Ponadto występuje tam całkiem sporo interesujących zjawisk: począwszy od spektakularnych zaćmień, przelotów komet, poprzez koniunkcje ciał niebieskich, na deszczach meteorów kończąc. Aby się w tym wszystkim połapać, najlepiej skorzystać z kalendarzy astronomicznych. Są w nich wypisane wszystkie warte uwagi przewidywane zdarzenia. Taki właśnie kalendarz znajduje się w dalszej części tekstu, wcześniej jednak warto omówić kilka kwestii technicznych.

Teleskop czy lornetka?

Mogłoby się wydawać, że teleskopy służą tylko do patrzenia w niebo, a domena lornetek jest bardziej przyziemna. I w sumie to racja, ale nie do końca. Teleskop może być z powodzeniem stosowany w obserwacji naziemnej mocno oddalonych obiektów, zaś lornetką, za sprawą większego pola widzenia, łatwiej przyglądać się deszczom meteorów. Ponadto jest łatwiejsza w transporcie i bardziej wszechstronna, jednak nie zaoferuje tak zapierających dech w piersiach wrażeń wizualnych „nie z tego świata” jak teleskop.

O tym, jaki model wybrać i na co zwracać uwagę przy wyborze, można dowiedzieć się z poradnika o teleskopach na blogu sklepu combat. Co do lornetki: wszystko to kwestia budżetu. Najlepiej celować w modele o parametrach 8×40 lub 10×50, czyli o powiększeniu 8x lub 10x. Ważne, aby liczba po „x” była nie mniejsza niż podane w tych przykładach (im większa, tym jaśniejszy obraz). W budżecie do 400 złotych najlepiej sięgnąć po modele z pryzmatami porro (idealnie, gdyby były wykonane ze szkła BaK-4), które są tańszym rozwiązaniem (co nie znaczy gorszym), jednak odbijającym się na gabarycie i wadze lornetki. Natomiast powyżej tej kwoty można pokusić się o lornetkę z pryzmatami dachowymi, które zwykle są zgrabniejsze, jednak wymagające większej precyzji przy produkcji — stąd wyższa cena.

Kalendarz astronomiczny 2021

Oto najważniejsze daty tego roku pod kątem obserwacji nocnego (i nie tylko) nieba. Z racji daty publikacji, zaczniemy od kwietnia. Dla ułatwienia krótki słowniczek pojęć. Mimo że nie wszystkie występują w naszym kalendarzu, to i tak warto je znać:

Koniunkcja — dwa lub więcej obiektów ustawionych niemal w jednej linii
ZHR — średnia ilość obserwowalnych meteorów w ciągu godziny
Opozycja — sytuacja, w które obserwowany obiekt i Słońce są dokładnie po przeciwległych stronach Ziemi (dlatego z naszej perspektywy nie możemy zaobserwować opozycji Merkurego i Wenus — są bliżej Słońca)
Perygeum — znajdujący się najbliżej planety punkt orbity okołoziemskiej, np. Księżyca
Apogeum — przeciwieństwo perygeum
Peryhelium — punkt orbity ziemskiej najbliżej Słońca
Aphelium — przeciwieństwo peryhelium
Superksiężyc — pełnia Księżyca w perygeum
Nazwy rojów meteorów wskazują z którego punktu (tzw. radiantu) na niebie nadlatują „spadające gwiazdy” — zwykle jest to jedna z gwiazd, od której rój bierze nazwę. Przykład: Perseidy podczas maksymalnego zagęszczenia mają radiant w okolicy gwiazdy Eta Persei w gwiazdozbiorze Perseusza.

Najważniejsze wydarzenia astronomiczne 2021

21/22 kwietnia — maksimum roju Lirydów (ZHR: 18);
27 kwietnia — Superksiężyc;
5/6 maja — maksimum roju Eta Akwarydy (ZHR: 60);
23/24 maja — maksimum roju Kamelopardalidów (ZHR: zmienne/kilka sztuk);
26 maja — całkowite zaćmienie Superksiężyca (widoczne w Ameryce Północnej, wschodniej Azji i północnej Europie);
10 czerwca — częściowe zaćmienie Słońca (widoczne w pełni na Arktyce);
24 czerwca — Superksiężyc;
28 czerwca — maksimum roju Czerwcowych Bootydów (ZHR: zmienne; jasne i powolne meteory);
10 lipca — księżyc w nowiu, okazja do obserwacji Himalii (księżyc Jowisza);
18 lipca — opozycja Plutona;
28 lipca — maksimum roju Południowych Delta Akwarydów (ZHR: 20);
2 sierpnia — opozycja Saturna
11-14 sierpnia — wysoka aktywność roju Perseidów, maksimum 12/13 sierpnia (ZHR: ok. 100);
20 sierpnia — opozycja Jowisza;
1 września — maksymalna jasność układu gwiezdnego Mira Ceti;
14 września — opozycja Neptuna;
10 października — maksimum roju Drakonidów (ZHR: zmienne);
21 października — maksimum roju Orionidów (ZHR: 30);
5 listopada — opozycja Urana;
17/18 listopada — maksimum roju Leonidów (ZHR: zmienne);
19 listopada — częściowe zaćmienie Księżyca;
4 grudnia — całkowite zaćmienie Słońca (widoczne z Antarktydy);
13/14 grudnia — maksimum roju Geminidów (ZHR: 120);
22 grudnia — maksimum roju Ursydów (ZHR: 10);

Prezent na komunię

Wprawdzie na ten moment nie wiadomo jak będą wyglądać tegoroczne komunie, niemniej pomysł na prezent z tej okazji warto mieć w zanadrzu. Może zamiast oklepanych odmóżdżających gadżetów warto postawić na nieszablonowy podarunek o dodatkowej wartości edukacyjnej? Rzecz jasna komunia to tylko przykład, taki prezent można wręczyć także przy innych okazjach, np. na urodziny. I to nie tylko dzieciom, wielu dorosłym również zaświecą się oczy na widok takiego sprzętu.

Oczywiście wybierając teleskop trzeba mieć na uwadze warunki mieszkalne obdarowanego, by nie okazało się, że wielki Newton na montażu Dobsona zajmie mu ¾ salonu. Z kolei dla osobom zmotoryzowanym, ewentualnie rowerzystom czy też zagorzałym pieszym turystom, warto sprawić sprzęt w miarę mobilny i kompaktowy (dobrany do formy podróżowania). Poniżej prezentujemy kilka teleskopów i lornetek na dobry początek przygody z obserwacją.

Polecane teleskopy na prezent

Celestron Firstscope IYA 76

Celestron Firstscope IYA 76 to sprzęt klasy 3nie: niewielki, niedrogi, niezgorszy. W sumie dają jedno wielkie TAK. Jego rozmiar pozwala ustawić go na biurku, a parametry umożliwiają obserwację większych lub niezbyt odległych ciał niebieskich. Układ newtonowski na montażu Dobsona zapewnia wygodę obsługi także dla młodszych, początkujących obserwatorów.

Celestron Perceptor Travel 50 mm

Kompaktowy refraktor ze statywem i etui transportowym w zestawie. Celestron Perceptor Travel 50 mm to doskonały wybór dla osób lubiących podróżować lub mieszkańców miast, szukających miejsc bez zanieczyszczenia świetlnego. Parametry tego teleskopu pozwalają zobaczyć całkiem sporo szczegółów, dzięki czemu ten model z pewnością pozwoli nowicjuszowi złapać bakcyla.

Sky Watcher Discovery BK 707 AZ2 70/700

Im dalej w las, tym mocniejsze powiększenie. Teleskop soczewkowy Sky Watcher Discovery BK 707 AZ2 70/700 przybliża nawet 140-krotnie, dając jednocześnie jasny i klarowny obraz. Z racji gabarytów i wagi około 4 kg jest przewidziany raczej do użytku stacjonarnego lub turystyki samochodowej, co warto mieć na uwadze pod kątem młodszych użytkowników.

Celestron AstroMaster Constellation 130 EQ

Dla bardziej wymagających obserwatorów świetnym wyborem będzie teleskop zwierciadlany Celestron AstroMaster Constellation 130 EQ. Mocne, 195-krotne powiększenie przy niewielkim rozmiarze i montaż paralaktyczny umożliwiają wygodne śledzenie obiektów zarówno z własnego balkonu, jak i łąki pośród głuszy (choć w tym ostatnim wypadku przyda się jednak samochód z racji wagi przyrządu).

Warte uwagi lornetki w ramach prezentu

Delta Optical Entry 10×50

Jak nazwa wskazuje, Delta Optical Entry 10×50 to świetna lornetka na początek przygody z tego typu optyką. 10-krotne przybliżenie z obiektywami 50 mm daje wystarczająco jasny obraz, by nawet przy gorszym oświetleniu dało się dostrzec szczegóły. Metalowo-polimerowa konstrukcja z pryzmatami Porro jest bardzo solidna, ale przy tym nieco waży. W zestawie elegancki pokrowiec.

Delta Optical Silver 7×50

Świetna lornetka dla miłośników obserwacji ptaków. Duże pole widzenia i jasny obraz pozwalają łatwo śledzić ruchomy cel — także w kiepskich warunkach oświetleniowych, np. w lesie. Na uwagę zasługują pryzmaty ze szkła BaK4 i bardzo solidny pokrowiec, który pozwoli wybrać się z lornetką Delta Optical Silver 7×50 nawet w trudny teren.

Delta Optical Forest II 10×50

Robi się poważnie. Lornetka Delta Optical Forest II 10×50 skonstruowana jest w dachowym układzie pryzmatów (ponownie szkło BaK4) z korekcją fazy i powłoką ze srebra. W komplecie z soczewkami z powłokami typu FMC zapewniają jasny, pozbawiony refleksów i zniekształceń obraz o neutralnej kolorystyce. Solidna, niewielka, ze sztywnym etui w zestawie.

Delta Optical Titanium 9×63

Dobry wybór dla myśliwych. Za sprawą umiarkowanego powiększenia 9x, obiektywów o średnicy 63 mm i pryzmatów Porro (oczywiście ze szkła BaK4) obraz jest niezwykle jasny, co jest szczególnie istotne podczas prowadzenia obserwacji o zmierzchu. Trwała, wodoszczelna konstrukcja i solidne sztywne etui dopełniają obrazu Delta Optical Titanium 9×63 jako lornetki do zadań specjalnych.