Filmy przydatne do matury – poznaj nasze propozycje

Siódma pieczęć (1957)

Rycerz Antonius Block (Max von Sydow) powraca z krucjaty ze swoim giermkiem. Jest wypalony, zgorzkniały, a do tego przechodzi kryzys wiary w Boga. Na plaży spotyka postać w czerni – Śmierć (Bengt Ekerot). Proponuje jej grę w szachy, w której stawką jest jego dalsze życie.

Film Ingmara Bergmana jest dobrym przykładem recepcji kultury średniowiecznej. Nasuwa się tu danse macabre, pojawiają się też motywy dotyczące teatru, polowania na czarownice, oczekiwania końca świata (nawiasem mówiąc, tytuł nawiązuje do biblijnych wizji z Księgi Apokalipsy) czy strachu przed zarazą. Postać Antoniusa można wykorzystać pisząc o kodeksie rycerskim, ale także o kryzysie egzystencjonalnym i duchowym. Śmierć jest warta osobnej refleksji – jak ją przedstawiono i jak się to wyobrażenie ma do średniowiecznych lub innych utrwalonych w kulturze? O pojedynku szachowym można natomiast wspomnieć w kontekście motywów gier i zabaw

Podobne tematy poruszają także:

„Brat Słońce, Siostra Księżyc” (1972) – filmowa, poetycka biografia św. Franciszka z Asyżu;
„Monty Python i Święty Graal” (1975) – parodia romansów o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu;
„Joe Black” (1999) – Śmierć odpoczywa na Ziemi pod postacią przystojnego mężczyzny, mając za „przewodnika” starego biznesmena, w którego córce się zakochuje.

Czas Apokalipsy. Powrót (2001)

Reżyserska, rozszerzona wersja filmu Francisa Forda Coppoli z 1979 roku, będącego luźną adaptacją Jądra ciemności Josepha Conrada. Akcja rozgrywa się w czasie wojny w Wietnamie. Kapitan Willard (Martin Sheen) wyrusza do serca dżungli, aby odnaleźć dezertera, szalonego i niebezpiecznego pułkownika Kurtza (Marlon Brando). Podczas niebezpiecznej podróży on i jego towarzysze są świadkami wojennych okrucieństw i absurdów.

Film dotyka szerokiego spektrum tematów związanych z wojną i kosztami jej prowadzenia. Daje przykłady, jak zmienia ona ludzi i jak oni sami usiłują sobie radzić z jej horrorem, by nie zwariować. Można do niego nawiązać również omawiając motywy podróży, a także inspiracji biblijnych (w tym tytule również znajduje się nawiązanie do Apokalipsy). Dobrze też coś o nim wiedzieć w odniesieniu do historii Polski XX wieku i słynnego zdjęcia Chrisa Niedenthala z okresu stanu wojennego.

Podobne tematy poruszają także

„Full Metal Jacket” (1987) – przedstawienie rygorystycznego szkolenia żołnierzy piechoty morskiej, którzy następnie trafiają do Wietnamu;
„The Hurt Locker. W pułapce wojny” (2008) – historia saperów odbywających służbę podczas wojny w Iraku i zmian, jakie się w nich dokonują;
„Łowca jeleni” (1978) – grupa przyjaciół bierze udział w wojnie Wietnamie, gdzie zostają schwytani i poddani torturom, które pozostawiają ślad w ich psychice.

Lot nad kukułczym gniazdem (1975)

Nakręcona przez Milosa Formana adaptacja powieści Kena Kesey’a przedstawia szpital psychiatryczny, rządzony przez apodyktyczną siostrę Ratched (Louise Fletcher). Trafia tam, w ucieczce przed więzieniem, niejaki Randle P. McMurphy (Jack Nicholson). Cwaniakowi o duszy wywrotowca nie podoba się panujący w placówce reżim. Podejmuje nierówna walkę z siostrą, do której stopniowo dołączają inni pacjenci.

Znajomość filmu przyda się podczas rozważań dotyczących walki jednostki z systemem czy konformizmu i postawy przeciwnej. A także roli humoru i solidarności w radzeniu sobie z przeciwnościami. Warto także sięgnąć po samą książkę Kesey’a, której fabuła opowiadana jest z perspektywy jednego z pacjentów.

Podobne tematy poruszają także:

„Skazani na Shawshank” (1994) – bankier oskarżony o zbrodnię, której nie popełnił, trafia do ciężkiego więzienia, gdzie z pomocą życzliwego współwięźnia usiłuje przetrwać i nie stracić nadziei;
„Nieugięty Luke” (1967) – weteran wojenny ląduje w więzieniu, którego sadystyczny zarządca usiłuje złamać jego ducha i obraz, jaki stworzyli sobie współwięźniowie;
„Paragraf 22” (2019) – sześcioodcinkowy miniserial opowiadający historia pilota – uczestnika II wojny światowej – szukającego sposobu na wyrwanie się z wojennej machiny, w którą został wciągnięty.

Nosferatu. Symfonia grozy (1922) / Nosferatu wampir (1979)

Film z 1922 roku to pierwsza adaptacja powieści o hrabim Drakuli. Nakręcono go bez wiedzy i zgody spadkobierców autora, stąd tytułowy wampir (grany przez Maxa Schrecka) nazywa się inaczej. W wyreżyserowanym przez Wernera Herzoga remake’u nosi on już nazwisko Drakula (wcielił się w niego Klaus Kinski). Choć wizualnie przypomina upiora z niemego filmu Friedricha W. Murnau’a, to jest przedstawiony bardziej jako tragiczna postać.

Obie wersje pomagają dostrzec różne spojrzenia na wyobrażenie wampira i to, jak się ono zmieniało. Podobnie jest z kwestią lęku – co straszy w każdym z filmów i w jaki sposób udaje się osiągnąć efekt grozy? Choć pierwszy Nosferatu to film niemy, istnieją wersje z podłożonymi ścieżkami dźwiękowymi. Można się z nimi zapoznać i w oparciu o nie określić rolę muzyki w budowaniu nastroju. Oba filmy pokazują także wykorzystanie w kulturze motywów gotyckich – mroczny zamek, tajemniczy arystokrata, napastowana przez złą siłę piękna kobieta. Film Murnau’a jest jednym z najsłynniejszych przykładów niemieckiego ekspresjonizmu w kinematografii. Warto do niego sięgnąć, gdy w temacie pojawi się pytanie o ten kierunek w literaturze i sztuce.

Podobne tematy poruszają także:

„Gabinet doktora Caligari” (1920) – zapadająca w pamięć m.in. poprzez niesamowitą scenografię historia podejrzanego uczonego, wykorzystującego swą wiedzę do popełniania zbrodni;
„Cień wampira” (2000) – film ukazujący realizację pierwszego Nosferatu i wykorzystujący legendę, jakoby Max Schreck był naprawdę wampirem – pozwala spojrzeć na upiora z jeszcze innej perspektywy;
„Milczenie owiec” (1991) – osadzony w więzieniu niezwykle inteligentny psychiatra - kanibal pomaga agentce FBI w odnalezieniu seryjnego mordercy – swego dawnego pacjenta.

2001: Odyseja kosmiczna (1968)

Od swego zarania ludzkość kontaktuje się z tajemniczym monolitem pozaziemskiego pochodzenia. Najpierw objawia się on małpoludom, które w wyniku spotkania uczą się tworzyć narzędzia, ale też zabijać. Następnie natrafiają na niego na Księżycu ludzie przyszłości, którzy wysyłają statek kosmiczny z misją odkrycia tajemnicy monolitu…

Film Stanley’a Kubricka może posłużyć do rozważań dotyczących postępu – z czym jest on związany i co ze sobą niesie. Można również zastanowić się nad antycznym nawiązaniem w tytule, a przy tym nad występującym tu motywem drogi i podróży. Pierwsza część tytułu może z kolei stanowić punkt wyjścia do refleksji nad tym, jak science-fiction usiłuje przewidywać przyszłość. Warta uwagi jest też postać superkomputera HAL-a 9000. Jakie uczucia wzbudza jego zachowanie, a także to, co dzieje się z nim na końcu? Możesz też podjąć próby odpowiedzi na pytanie czym jest monolit i jaką wiadomość ze sobą niesie.

Podobne tematy poruszają także

„Blade Runner” (1982) – w ponurym świecie 2019 roku policjant (tytułowy łowca androidów) tropi zbiegłych replikantów - zaawansowane maszyny przypominające do złudzenia ludzi;
„Metropolis” (1927) - wizja świata przyszłości (2030 rok), w którym bogata elita zamieszkuje potężne wieżowce, a na dole robotnicy pracują nad dostarczaniem miastu energii;
„Nowy początek” (2016) – na Ziemi pojawiają się kosmici, a dwójka naukowców stara się znaleźć sposób na skomunikowanie się z nimi.

Dwunastu gniewnych ludzi (1957)

Dwunastu ławników orzeka w sprawie o ojcobójstwo. Jedenastu jest przekonanych o winie młodego chłopaka, ale jeden z nich (Henry Fonda) ma wątpliwości. Stara się przekonać pozostałych, by raz jeszcze rozważyli swój werdykt i argumenty przemawiające za skazaniem oskarżonego.

Istotnym motywem filmy Sidney’a Lumeta jest niewątpliwie sprawiedliwość, ale także wspomniany już nonkonformizm. Warto spróbować przeanalizować także środki retoryczne i sposoby argumentacji, po które sięga ławnik numer osiem, aby uzyskać swój cel.

Podobne tematy poruszają także:

„Zabić drozda” (1962) – adwokat podejmuje się trudnej obrony czarnoskórego mężczyzny, który jest oskarżony o zgwałcenie białej kobiety;
„Zielona mila” (1999) – strażnik więzienny poznaje niezwykłego człowieka, skazanego na śmierć za zbrodnię, której być może nie popełnił;
„Krótki film o zabijaniu” (1987) – kinowa wersja piątej części telewizyjnego cyklu Dekalog Krzysztofa Kieślowskiego, który również warto polecić – idealistyczny adwokat stara się ocalić przed karą śmierci młodego mężczyznę, który brutalnie zamordował taksówkarza.

Życie jest piękne (1997)

Tryskający dobrym humorem i optymizmem Guido (Roberto Benigni, także reżyser i współscenarzysta) jest szczęśliwym mężem i ojcem. Jego sielankę burzy II wojna światowa, podczas której cała rodzina trafia do obozu. By uchronić syna przed traumą, wmawia mu, że uczestniczą w niesamowitej grze z czołgiem jaką główną nagrodą.

Z jednej strony film dotyka kwestii holokaustu i tematyki poruszanej m.in. w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego. Z drugiej może posłużyć do zilustrowania roli komizmu i humoru w życiu oraz . Postać Guido to z kolei przykład poświęcenia dla innych, ale też nadziei i wielkiej miłości (zarówno romantycznej do żony, jak i ojcowskiej do syna).

Podobne tematy poruszają także

„Pianista” (2002) – biografia muzyka Władysława Szpilamana, któremu udaje się uciec z getta, podczas gdy jego rodzina trafia do obozu;
„Korczak” (1990) – kolejna propozycja biograficzna, tym razem opowiadająca historię pedagoga i pisarza Janusza Korczaka, który za swoją miłość do małoletnich podopiecznych płaci życiem;
„Lista Schindlera” (1993) – oparta na faktach historia niemieckiego przedsiębiorcy, któ®y decyduje się ratować Żydów przed zagładą.

A jakie filmy według Ciebie warto obejrzeć przed maturą? Podziel się z nami swoimi propozycjami. Pamiętaj też, by przed maturą odświeżyć lektury (podpowiadamy, skąd można je legalnie pobrać).

Możesz też zapoznać się z ich ekranizacjami oraz adaptacjami filmowymi. A jeśli chcesz poszerzać swoją wiedzę za pomocą innych mediów, poznaj gry, które uczą i rozwijają oraz programy popularnonaukowe na YT i quizy z wiedzy ogólnej.

Sprawdź też wszystkie inne teksty, które przygotowaliśmy dla Ciebie w ramach Szkoły online w Strefie ucznia i rodzica.

Maciej Gaździcki

007 zgłoś się. Oto jest, Maciej, agent do zadań specjalnych. Za dnia doktor historii literatury wyspecjalizowany w mediewalizmie i MacGyver copywritingu.