Rosyjskie pociski balistyczne systemu 9K720 Iskander znane są od dawna. Rozpętana w 2022 roku wojna na Ukrainie znów przywróciła je na pierwsze strony gazet. Czy okazały się tak dobre, jak reklamowali Rosjanie? Czym w ogóle są pociski balistyczne systemu 9K720 Iskander?
9K720 Iskander należy do kategorii lądowych pocisków balistycznych krótkiego zasięgu. Sama nazwa zazwyczaj używana jest do opisywania całego systemu, jak i przenoszonych przez niego pocisków i tak też będziemy jej tutaj używać.
W nomenklaturze światowej pociski określa się jako SRRBM (short-range ballistic missile). Oznacza to, że pociski tego typu cechują się maksymalnym zasięgiem wynoszącym do około 1000 kilometrów (Iskander lata mniej więcej na połowę tej odległości, z racji ograniczeń traktatowych). Inną ich cechą jest paraboliczna krzywa balistyczna lotu (nie do końca – Iskandery określa się jako quasi ballistic missile). Oznacza to, że napęd takiego pocisku nie działa przez cały czas, ale za to sterowanie odbywa się w sposób ciągły.
Tor lotu pocisku balistycznego można przyrównać do piłki tenisowej rzuconej na jak największą odległość. Najpierw wznosi się ona po paraboli, a gdy skończy się energia nadana jej przez naszą rękę (w Iskanderze przez silnik), rozpoczyna się opadanie. W związku z tym, że Iskander wynoszony jest na dużą wysokość (ok. 50 km), spada z bardzo dużą prędkością. W końcowej fazie systemy pokładowe 9K720 Iskander naprowadzają w sposób precyzyjny (różnie z tym bywa) głowicę bojową na cel.
Iskandery nie są wystrzeliwane z podziemnych silosów, ale z wyrzutni mobilnych, którymi są ciężkie, wojskowe ciężarówki, które z angielskiego określa się jako TEL (Transporter-Erector-Launcher). Jak sama nazwa wskazuje, jest to pojazd pełniący trzy zadania. Podstawowym jest oczywiście transportowanie pocisków balistycznych 9K720 Iskander nawet w wymagającym terenie (ale bez przesady, Nissan Patrol po lificie i z silnikiem od BMW, to to nie jest). Drugim jest ustawianie ich w pozycji gotowej do startu, a trzecim zrealizowanie samego startu. Pojazdom TEL towarzyszą również maszyny transportowo załadowcze oznaczane jako 9T250-1. Pozwalają one przewieźć dwa dodatkowe pociski i po dotarciu do pojazdu wyrzutni, załadować je na ten pojazd. Całość wspierają wozy dowodzenia.
W nomenklaturze NATO 9K720 Iskander to SS-26 „Stone”.
By zrozumieć, dlaczego w ogóle powstały pociski balistyczne 9K720 Iskander, musimy odwołać się do historii, a konkretnie do zimnej wojny. Gdy obie strony Żelaznej Kurtyny zaczęły zdawać sobie sprawę, że dalszy wyścig na pociski nigdzie nie prowadzi, a jeśli już, to do wzajemnej zagłady, zaczęto wprowadzać pewne ograniczenia. Chodzi tutaj o liczbę głowic, czy też zasięgi poszczególnych typów pocisków lub całkowity zakaz niektórych.
Pierwotnie Iskandery miały zastąpić system OTR-23 “Oka” SRBM przenoszący głowice jądrowe. Prace nad nowym systemem zaczęły się w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Po podpisaniu w 1987 roku traktatu Intermediate Nuclear Forces (INF) musiano zrezygnować z tej koncepcji, gdyż pociski tego typu zostały zakazane. Dla Rosjan nie wszystko jednak było stracone.
Po rozpadzie Związku Radzieckiego prace nad Iskanderami wznowiono, a próby państwowe realizowane były od roku 1998 do roku 2005. W 2006 system wszedł do linii, gdzie znajduje się po dziś dzień.
Warto dodać, że Rosja cały czas prowadzi prace rozwojowe nad pociskami wystrzeliwanymi z kompleksu 9K720 Iskander, udoskonalając przenoszone przez wyrzutnie rakietowe pociski balistyczne i dodając nowe odmiany.
Po ustawieniu pojazdów na pozycjach, z których prowadzony ma być ogień, następuje podniesienie pocisków 9K720 Iskander do pozycji startowej. W tym czasie obsługa systemu zajmuje się wprowadzaniem koordynatów celów i ich przygotowaniem do odpalenia. Oba pociski mogą być odpalone w krótkim odstępie czasu.
Po opuszczeniu pojazdu pocisk osiąga prędkość docelową, cały czas wspinając się na swoją maksymalną wysokość przelotową, która szacuje się na około 50 kilometrów. Przy zasięgu około 500 kilometrów krzywa paraboliczna nie jest zatem zbyt stroma (stąd wcześniej pisaliśmy, że są quasi-balistyczne).
Trajektoria lotu pocisku jest monitorowana przez cały czas jego lotu i może być korygowana, jeśli zajdzie taka potrzeba. Już po odpaleniu można również zmienić cel. Ten może być zlokalizowany dzięki danym satelitarnym, koordynatom artyleryjskim, zwiadowi lotniczemu, a nawet zdjęciom zeskanowanym i wgranym do komputerów systemu.
Głowica optyczna pocisków ma pozwalać na sterowanie również przy pomocy samolotów wczesnego ostrzegania i dowodzenia, jak i dronów. Podczas lotu do zaprogramowanego celu głowica zbiera obraz i nakierowuje pocisk na wskazany wcześniej punkt.
Celność pocisków ma wynosić do około 5 do 70 metrów od wskazanego obiektu w zależności od trybu ataku. Ataki realizowane przez Rosjan na cele ukraińskie zdają się potwierdzać te informacje. Zwłaszcza celność w przypadku prób porażenia lotnisk pozostawia wiele do życzenia. Pociski, które miały trafić w pas startowy, lądowały obok niego, co wskazywałoby na celność bliżej 70 niż 5 metrów, a to z kolei mogłoby sugerować autonomiczny lot bez aktualnej analizy sytuacji i aktualizacji danych o obraz z pokładowych systemów pocisku. Może to również oznaczać, że pociski te są po prostu kiepskie, jeśli używa się głowic konwencjonalnych, lub też jest mała powtarzalność lub różnice w jakości produkcji.
Według dostępnych danych mamy trzy podstawowe wersje całego systemu 9K720 Iskander. Iskander-M to unowocześniona odmiana przeznaczona na rynek rosyjski. Iskander-E to wersja eksportowa, a Iskander-K to odmiana umożliwiające wystrzeliwanie pocisków innych, niż podstawowe balistyczne stosowane w wersjach M i E.
Pociski systemu 9K720 Iskander mogą być wyposażone w głowice burzące, z amunicją kasetową, penetrująca lub termobaryczną. Mówi się również o możliwości przenoszenia niewielkich, taktycznych głowic jądrowych. Zakłada się, że w przypadku zastosowania głowic jądrowych ich siła niszcząca szacowana jest na od kilku do kilkudziesięciu kilo ton.
Podstawowy pocisk oznaczany jest jako 9M723. Wersja eksportowa o ograniczonych możliwościach to 9M720.
Pojazd TEL systemu 9K720 Iskander to najprawdopodobniej jedna z wersji czteroosiowych, ośmiokołowych pojazdów MZKT-7930 Astrolog produkcji zakładów MZKT zlokalizowanych na Białorusi (podaje się też BAZ-6909) . Masa gotowego do drogi systemu TEL ma wynosić 42,3 tony. Maksymalna prędkość po drogach utwardzonych to 80 km/h. Przy zachowaniu prędkości ekonomicznej maksymalny zasięg pojazdu z pełnymi zbiornikami paliwa ma wynosić 1000 kilometrów. Jeden TEL przenosi 2 pociski, a załoga pojazdu składa się z trzech żołnierzy.
Z kolei system transportowo załadowczy ma być nieco lżejszy i ważyć 40 ton. Również on przewozi dwa pociski oraz posiada urządzenia umożliwiające przeładowanie TEL. Zasięg pojazdu to też 1000 kilometrów, a załoga składa się z dwóch żołnierzy.
Całość uzupełnia wóz dowodzenia bazujący na platformie KAMAZ-43101. Z pełnym zapasem paliwa pojazd waży 14 ton. Wszystkie jego systemy mają być zdolne do operowania w zakresie temperatur od -50 do 50 stopni Celsjusza.
Zdjęcie tytułowe: TASS
Brak informacji o sile rażenia iskandera z poszczególnymi głowicami
Jako inżynier zajmujący się techniką rakietową, powiem ze bardzo dobrze napisany artykuł, tak jak pozostałe z dziedziny wyrobów rakietowych 🙂
Proszę jeszcze podjąć temat naszego PPZR PIORUN 😉
Coś tam napisaliśmy, ale jeszcze w lutym:
https://geex.x-kom.pl/wiadomosci/pociski-piorun-trafia-na-ukraine-co-o-nich-wiemy/